Letra a Olimpia de Ròsa Blin-Mioch

 

Lo 4 d’Abril de 2018,

 

 

Cara Olimpia,

 

Decidiguèri d’escriure aquesta letra, a mai se sabi que la legir o poiràs pas. Sabes benlèu pas que sès devenguda çò que dison uèi, una icòna, una eroïna, una femna que lo nom, nom d’ostal qu’aviás causit Olimpia de Gouges, es demorat malgrat lo temps, las guèrras, los ensages de patz dempuèi 1793. Ton nom es ara lo de collègis.

Lo drech de montar sus la tribuna l’aviás pas, mas montères sus lo catafalc.

Abans, coma o disèm totjorn uèi dins lo país qu’es sonque una lenga, ta lenga primièra, la de ta serviciala de maire, abans doncas montères a París de Montalban ont  nasquères Maria Gouze. Te calguèt de temps per tot compréner e subretot poder escriure dins aquesta lenga de la capitala, lenga del poder. Mas amb d’ajudas capitères e nos as daissat  de tèxtes politics que son de bon a soscar, encara uèi.

T’en fagues pas, i a d’avançadas per las femnas, tas sòrres, mas o cal dire e tornar escriure, pas res de tot nos tomba sens batèsta.  O sabiás, tu, que te portères contra la Comedia Francesa que per jogar tas peças t’arroïnèt.

Demandavas l’egalitat de las femnas e del òmes del temps de la primièra Revolucion francesa e lor a calgut esperar cap a 1944 per avèr lo drech de vòta. O creses pas? Que òc!

Escriguères « Voyons si nos sages législateurs penseront sainement sur l’éducation des femmes. »

Imagina que las filhas e los dròlles an lo drech d’anar amassa a l’escòla, totes e totas sonque dempuèi 1968!

Aquò t’espanta? Mas vòl pas dire que son «également admissibles à toutes dignités, place et emplois publics, selon leurs capacités » coma l’escriguères dins ta « Déclaration des droits de la femme et de la citoyenne. »

Per la tribuna de l’Amassada Nacionala aquò venguèt, mercé la lei subre la paritat, al segle XXI…

Mas demòra encara a fargar la lei que desiravas «  Celle du partage des fortunes entre les hommes et les femmes, et de l’administration publique. » Èras inquieta per las filhas nascudas pauras (coma tu?) e las qu’aital avián agut d’enfants fòra lo maridatge ( coma ta maire?)…

I a pas pus de maires-filhas, coma o disián al segle XX, i a pas d’escòrna sus elas, mas la pauretat demòra per un molon, amai se trabalhan dins un emplec ont fan lo trabalh parièr a un òme an pas la meteissa paga. Es en dejós.

T’o disiái : i a encara de guèrras, de violéncias… Mas las femnas sembla que decidiguèsson d’escriure la seguida de ta declaracion e per o far d’utilizar los mejans actuals. Per arrestar las violéncias dels òmes sus las femnas escrivon sus la telaranha : « escampa ton porcàs », per l’egalitat dels salaris davalan per carrièras…E son fòrças.

Pensavas qu’amb la Revolucion la reparticion de las riquesas se podián far, se sembla que ne calguèsse una autra,  una que prenguèsse l’egalitat per tòca. Te dirai se capitam, nosautras.

E te parli pas de la lenga de tos rèires, o farai un autre còp.

Salut e sorroritat

 

Anneta (Rose Blin-Mioch)

publicat dins la pagina Mesclum de la Marselhesa.

Barbasta

 

La barbasta l'ai vista aqueste matin, en me passejant amb mon chin pel campèstre. Èra la primièra barbasta de la davalada, anonciá l'ivèrn.

La barbasta, la primièra l'ai vista pr’amor de mon paire. Cada matin quand se levava dubrissiá los contravents e disiá : « Ce matin il y a de la barbasta » o «  ll gèle pas, il n'y a pas de barbasta ».

Aprèp aver begut son lach amb una gota de café e de pan trempat amb sèt tròces de sucre, preniá son Solex e se’n anava trabalhar a la Secu.

 Mon paire qu’èra nascut en 1903 aviá aprés lo francés a l'escòla, l'aviá plan aprés qu'aviá agut son Certificat d'études Primaire lo mai jove del canton a 12 ans a Agte. Lo Certif èra un temps encadrat dins la sala de manjar. Mas benlèu « gelée blanche » èra pas al programa. Èri nena, desencusatz aquò es de catalan, que ma maire o parlava amb lo castelhan e segur lo francés. D'efièch dins mon ostal se podiá parlar aquestes quatre idiomas. Ma grand mairiala qu'èra vieja o mesclava tot, e nosautres, los mainatges, caliá parlar francés e plan. Levat a taula per de rire demandàvem una mica de pan en catalan o aviam lo drech de faire de galejadas dins las doas lengas. Se per lo catalan i aviá pas de dobte, èra una lenga, los amícs de mon paire parlavan lo patés, mas mon paire, el, seriosament me diguèt que lo lengadocian tanben èra una lenga. Mas al Lycée de Jeunes Filles Georges Clémenceau al Clapàs, malgrat la lei Deixonne s'ensenhava pas. En mai d'aquò me remembri qu'en classa de quatrena classica una professora se trufava del francés popular d'aquì, nos diguèt un jorn: « Ici on ne parle même pas français, l'autre jour j'ai acheté une casserole et la commerçante m'a dit :"je vous la plie?", comme si une casserole pouvait se plier. » Silenci dins las regas. Me calguèt legir Robert Merle dins son roman que se passa a l'Edat Mejana a Montpelhièr per apréner, mercé al glossari, que plegar significava en francés envelopper. D'ela me remenbri pas lo nom, aürosament n'ai aguda d'autras  que me ne remembri. Torni a la Barbasta.

Aviái pas encara detz ans  ma maire li calguèt anar dins un ostal de repaus a Digna. Ieu anèri en cò de ma tanta, la sòrre de mon paire, al vilatge Florensac. Ma tanta amb l'ajuda de son marit ( e non lo contrari) trabalhava la vinha. Totes dos parlavan sonque lengadocian a l'ostal. Ma tanta me demandèt en francés : « ça te fait rien si on parle patois, tu le comprends ? » E ieu de dire de Oui, èra la vertat. Doncas de matin, abans d'anar a la vinha amb lo muòl e la carreta o la jardinière, -una mena de carreta ont òm se podiá assetar tres- qu'un jorn i soi anada amb eles a la vinha, a la Cabanne de Clavel, doncas de matin espinchavan per la fenèstra l'androna e disián : « Aqueste matin fa frech, deu i aver de barbasta! » Èra lo mes de novembre ont caliá podar e levar los gavèls. Lo vent bufava sus la plana e mai sus los greses.

Torni a la barbasta autre còp e pòdi dire qu'aqueste còp, aquò me copèt lo fiulet.

 Aviái escricha una poesia en francés ont  figuravan aqueles verses :

 « Comme à la barbe du gel

À la morsure âpre du mistral

Mûrit l’arbouse… »

Lo President  del ceucle occitan setòri de l'epòca signava dins La Marseillaise de cronicas jos l'escais de L’amuset. Guy Langlois animava tanben d'emissions de Radio C'est Toi, una ràdio liura coma ne debutavan d’unas a l'epòca dins la quasi clandestinitat tecnica. Legiguèt mon libron, l’aviá aimat  e me diguèt: « Sabètz cossí se sona la gelée blanche en occitan, li respondiguèri de « non », alara me diguèt barbasta! Macarèl, la mementa me tornèt, segur mon paire de matin abans de se’n anar trabalhar…

Es coma aquò qu’aquel poèma de Chemin me donèt lo camin cap a la lenga dels trobadors e de las trobairises, lenga milenària de la poesia.

 

Rose Blin-Mioch.      Lo 22 de novembre de 2020