dimarts, 31 de març del 2020

La rièja del Jaumet N°5


Problèma n°5

Per començar en plena actualitat.
 
Orizontalas
1) Escampar de bavadilhas. Mèfi qu'es enebit!
2) Bòsc.
3) Assetariái.
4) Mineral cristallisat amb un calc. Nos de fustam.
5) Un biais d'anar. Salvatja.
6) Per faire còire un rostit. Coa d'estornèl.

Verticalas
A) Aparten a una religion.
B) Nadarèlas de peis.
C) Adòri al revèrs.
D) Bufa caud quand finís en òc.
E) Seguís lo cinquen.
F) Per laurar.
G) Es plan lurat.

Negras
      C5, D4, D6

Solucion del problèma n°4
Formiga - Alai.Ac - Imbecil - Delgada - Ide (ideal) . Salvatge - Rastèla 
Faidir - Olmeda - Rables - Mièg - Cafè - Gaidèl - Aclara

dilluns, 30 de març del 2020

La tresena revolucion


Tèxte escrich per Fred VARGAS
Mercé a Charlotte GAINSBOURG d'aguer ofert sa votz.
Produccion Imagine 2050
Realisacion Storycircus

 Mos pròches, mos amics.

Veno de recegre, aqueste matin, d'un amic occitanista charentés, una videò qu'es un filme d'animacion realizat sus un tèxte de l'autora ben coneissüa Fred VARGAS.
Aqueste tèxt es fòrt, riche, autentique, sensible, ponhent, esmovent, tot a l'encòp ! Penso que vos tochará tant coma m'a tochat.
Prenguero la jornaa per lo pichar au clavier dins sa version francesa, coma lo tèxte dich per Charlòta Gainsbourg dins la videò, e ne'n faguèro la traduccion en occitan aupenc per totes mos amics occitans de'n pertot.
Amistadosament.
Lo Micheu Prat



La 3ena revolucion

Li siam ! Aquí li siam !
Despiei 50 ans qu'aquesta tormenta menaça dins los fournèus auts de l'incuria de l'umanitat, li siam : dins la paret, en riba dau gorg, coma l'òme solet o sap faire amb briò, que percebe la realitat solament quora li fa mau, tant coma nòstra bòna vielha cigala a qui prestèm nòstras qualitats d'inchalhença. Avèm chantat, dançat. Quand diso « nos », entendèm un quart de l'humanitat mentre que lo restant èra a la pena. Avèm construch la vita melhora. Avèm gitat nòstres pesticides a l'aiga, nòstres fums dins l'èr. Avèm menat tres veituras. Avèm vujat las minas. Avèm manjat fresas au bot dau monde. Avèm viatjat en tots sens. Avèm esclairat las nuechs. Avèm chauça tennís que parpelean quand l'òm marcha. Avèm grossit. Avèm banhat lo desèrt, acidificat la plueia, creat clònes. Franchament, se pòt dire que nos siam ben amusats ! Avèm capitat trucs clarament meravilhoses, fòrça malaisats, coma faire fondre la banquisa, esquilhar bestiòlas geneticament modifiaas sos tèrra, desplaçar lo Gulf Stream, destruire un tèrç de las espècias viventas, faire petar l'atòme, enfonsar bordilhas radioactivas dins lo sòu, ni vist ni coneissut. Franchament, se siam ben estraçats dau rire ! Franchament, avèm ben aprofichat !... E amariam ben contuniar tant va de se qu'es mai amusós de sautar dins un avion amb tennís luminosas que biscantar trufas … . Mas li siam !... A la tresena revolucion qu'a aquò de diferent de las doas premieras -la revolucion neolitica e la revolucion industriala per memòria- : L'avèm pas chausia. « Siam oblijats d'o faire,  la tresena revolucion ? », demandarán quauques esperits reticents e lanhoses. V-oei, avèm pas de chausir ! A ja començat, nos demandèc ges nòstre aveaire. Es Maire Natura qu'o decidèc. Après nos aguer amablament laissat joar amb èla despiei decennias, Maire Natura, escagassaa, sustiraa, solhaa, vujaa de son sang, nos agota las canèlas : dau petròli, dau gas, de l'urani, de l'èr, de l'aiga. Son ultimatom es clar e sensa pietat : « Sauvatz-me !... o crebatz amb ieu »,... a l'excepcion de las formias e de las aranhas que nos subreviurán per ce que fòrça resistentas... e d'autra part gaire portaas sus la dança ! « Sauvatz-me !... o crebatz amb ieu ». Evidentament, dich coma aquò, l'òm compren que l'òm a pas de chausir. L'òm s'executa sulcòp e mesme, se l'òm a lo temps, l'òm s'excusa, desaviats e vergonhoses. D'unes, un peçuc pantaiaires, temptan d'obtenir un relambi, de s'amusar encara amb la creissença. Pena perdüa ! I a de pan sus la canissa ! Mai que l'umanitat aguessi jamai : netear lo cèu, lavar l'aiga, descrassar la tèrra, laissar sa veitura, calhar lo nuclear, rabalhar los ors blancs, amoçar en partent, velhar a la patz, contenir l'aviditat, trobar fresas a costat dau sieu, pas sortir de nuech per las culhir totas, ne laissar als vesins, relançar la marina a vela, laissar lo charbon onte es. Mèfi ! Nos laissèm pas temptar ! Laissèm aqueste charbon tranquille ! Recuperar lo migon, escampar d'aiga per champs, per lo fosfòre n'avèm plus ges ! Avèm agotat las minas. Totun, avèm ben ris ! S'esfòrçar, chifrar meme. E sensa voler ofensar amb un mot tombat en desuetudi, estre solidaris... amb lo vesin, amb Euròpa, amb lo Monde.
  Programa colossau  qu'aqueste de la tresena revolucion ! Ges d'escapatòri ! Anem-li ! Encara que chau notar que recuperar de migon -e totes aquelos qu'o faguèron o sàbon- es una activitat fonsierament satisfasenta qu'empacha degunament de dançar, vengut lo sère, es pas incompatible !... A condicion que la patz sieie aquí...  A condicion que contenguessiàm lo retorn de la barbaria, una autra de las grandas especialitats de l'òme, la mai aponchaa, beleu ! A n'aqueste pretz, capitarèm la tresena revolucion. A n'aqueste pretz, dançarèm... autrament, sensa dobte, mas dançarèm encara.

EIRA O JAMAI

La rièja del Jaumet N°4


Una rièja gaire traucada
Problèma n°4

Orizontalas
1) Corrís pertot l'estiu.
2) Pus luònh. A l'entorn del gran.
3) Sòt.
4) Magra.
5) A la debuta d'un ideal. Se ditz d'un animal salvatge.
6) A de gròssas dents de cada costat.

Verticalas
A) Forabandir.
B) Bòsc.
C) Bocin d'esquina
D) A mitat.
E) Es plan negre.
F) Un pauc baug
G) Dona de lum.

Negras
      D5, E2

Solucion del problèma n° 3
Frigola - Legalas - Acarat - Ut. Isis - Toca. Na - Aratuas (sautarà)
Flaüta -Rector - Iga. Ca - Garita - Olas - Latina - As.Sas.

 Al còp que ven.

Servici a domicili




Demorar embarrada a l’ostau es plan marrit per una lenga. Es çò que faguèron aicí per eliminar las lengas autoctònas : las forabandir de l’espaci public e d’en primièr de
l’escòla. Mas au temps nòstre lo confinhament es pas l’isolament. Avèm d’espleches que fan miranda per communicar e un fum de classas se fan cada jorn a distància en occitan. Avèm tanben un fornisseire de lenga, lo Congrès Permanent de la Lenga Occitana. Lo siti es a internet e totas las aisinas i son a posita, tant en òc coma en francés. Lo Dicò d’Òc que recampa 15 diccionaris. Lo Verb’Òc qu’es un conjugador plan utile. E Fon’Òc una font d’explicas de la grafia, question tilhosa per una lenga que la part mai bèla de sos parlaires l’an pas jamai estudiada a l’escòla. E tanben un fum de lexics, d’aplicacions pels telefonets, o per la toponimia, que lo Congrès n’es lo referent d’òc per l’IGN. Aquesta foncion de referent es capitala. Estent que la nòstra lenga es sens reconeissença nimai estatut, i a ges d’autoritat publica per quicòm de denegat. Per aquò las associacions decidiguèron de bastir amb lo Congrès una institucion que se farà referenta per l’accion concertada e los servicis. Se fa amb lo sosten das collectivitats e principalament das Regions Occitania e Novèla Aquitania. Atau poder regular nòstra lenga que, coma totas, n’a de besonh.

Traduction à retrouver sur Midilibre.fr

Los mai legits