CAP D’ÒBRA EN PERILH : FAI TA MALA A LOPIAN

 

L’UÒLH DEL BUÒU

LA BILHETA DE L’IVONA DEL CERCLE OCCITAN DE MÈSA

Lo que passa per la nacionala 113 (devenguda 613), en direccion de Montpelhièr, pòt pas mancar a l'esquèrra, entre Mèsa e Lopian, un ostal deslabrat, mas demorat drech amb fiertat, tot solet al mitan de res. Es la villà dels Telhs que foguèt bastida en 1880 per Auguste VIVARES, que veniá d’ARGÈRIA. La villà foguèt abitada un quarantenat d’annadas, passant de mans a mans, que los proprietaris i fasián pas long fuòc.

 

Es per aquò que lo mond del canton l’an batejada « Fai ta mala ». Cal dire que lo bastiment se faguèt lèu una reputacion d’ostal trevat. Ja, lo terren es en forma de caissa per los mòrts ! e se disiá per exemple que las parets degolinavan de sang, e autras bajocadas.

 

Quand èri una enfantòna, fa de temps, que soi pas de la darrièira lapinada, amb mon amigueta, aimavan plan nos faire páur, engimbrant de scenaris mai escurs los uns que los autres. Tant fa que, a l’asard de nòstres barrutlages a bicicleta à l’entorn de Vilamanda o de Lopian, jamai nos en sèm sarradas. Èrem del genre « coratge, fugissèm ».

 

Los garçons mai intrepids, avián pas páur d'i dintrar e de s’i amagar per i faire qual sap qué ?

 

Quand la mòda venguèt als « tags », l’ostal dels telhs i escapèt pas. Ara òm i pòt veire doas grandas letras pintradas de blau : C e E. De que vòl dire aquò? Vaquí un mistèri novèl.

 

De tot biais, l’ostal trevat, als contravents que tomban en roïna e que son teulat servís tanplan de passadoira, es totjorn a sa plaça, contunha de far parlar los muts, e entreten la legenda.

 

Longa vida a “Fai ta mala”, que si d’aventura qualque promotor s’avisava de lo faire demolir per ne faire un immòble afrós, malastre a el. Aquel ostal mancariá tròp a nòstre decòr, tot cap d'òbra en perilh que siá.

 

♫ Chagrin, chagrin, fai ta mala....

 

P.S. Per mai de detalhs, anatz sus l’Internet e picatz sus Google « fai ta mala lopian ». I a tanben des fòtos.

 

CHEF D’ŒUVRE EN PERIL :

"FAI  TA  MALA"

 

Celui qui passe par la nationale 113 (devenue 613), en direction de Montpellier, ne peut pas rater, sur la gauche, entre Mèze et Loupian, une maison délabrée, mais toujours restée fièrement debout, toute seule au milieu de rien. C’est la villa des Tilleuls, qui a été construite en 1880 par Auguste VIVARES, qui venait d’ ALGÉRIE. La villa fut habitée une quarantaine d’années, passant de mains en mains, car les propriétaires n’y faisaient pas long feu.

 

C’est pour cela que les gens du coin l’ont baptisée «  Fai ta mala », c’est-à-dire, « fais ta valise ». Il faut dire que la bâtisse se fit vite une réputation de maison hantée. Déjà, le terrain est en forme de cercueil ! et il se disait, par exemple, que les murs dégoulinaient de sang, et autre balivernes.

 

Quand j’étais une petite fille, il y a un certain temps, car je ne suis pas de la première jeunesse, avec ma petite amie, nous aimions bien nous faire peur, échafaudant des scénarios plus sombres les uns que les autres. Au point qu’au hasard de nos balades à vélo autour de Villeveyrac ou de Loupian, janais nous ne nous en sommes approchées.

 

Les garçons, plus intrépides, n’avaient pas peur d’y entrer et de s’y cacher pour y faire qui sait quoi ?

 

Lorsque la mode a viré aux tags, la villa des Tilleuls n’y a pas échappé. Maintenant on peut y voir deux grandes lettres peintes en bleu : C et E. Que cela signifie-t-il ? Voici un nouveau mystère.

 

En tout cas, la maison hantée, aux volets qui tombent en ruine et dont le toit sert peut-être de passoire, est toujours à sa place, continue de faire parler les muets, et entretient la légende.

 

Longue vie à « Fai ta mala », car si d’aventure quelque promoteur se mettait en tête de la faire démolir pour en faire un affreux immeuble, malheur à lui. Cette maison manquerait trop à notre décor, tout chef-d’œuvre en péril qu’elle soit.

♫ Chagrin, chagrin, fai ta mala…

 

P.S. Pour plus de détails, allez sur Internet et tapez sur Google  « fai ta mala lopian. Il y a aussi des photos.

 

 

La rièja del Jaumet N°59

 

Aquesta rièja es de faire amb un gòt de vin caud per començar.

 

Orizontalas

1) Senhal maritim.

2) Se ditz d'una fringaira.

3) Racionalas.

4) Fotras.

5) Entrada dins Narbona.Legum plantat al revèrs.

6) Que se pòdon laurar.

 

 

Verticalas

A) Òm la trapa dins lo pati.

B) Crestar, galar.

C) Anarà sus l'aiga.

D) L'avèm a l'uòlh.

E) Mangèt.

F) Estripa.

G) Donas mai d'ample.

 

Negras

     D5 E4

 

Solucion de la darrièra rièja

Oleacea -Nitrats - Cre(acion). Òs - Egregia - Jangòli - Assomes.

Onceja - Lirgas - Eterns - Ar(am). Ego - Ca(rat). Gom - Etoile - Assis.

 

Avètz acabat? Ne podètz beure un autre gòt o dos d'aquel vin qu'es encara caudet.

PAPIERÒT MENERBÉS (in La Semaine du Minervois ; 10/12/20)

 

ENFANTS DE JOAN BODON ?

Lo grand escrivan occitan del sègle 20, lo Joan Bodon, nasquèt lo 11 de decembre de 1920 a Crespin en Avairon. Se passatz apr’aquí, prèp de Naucèla, anatz doncas vistalhar son ostal de familha qu’es ara dedicat a sa vida e a son òbra. Una tièra de manifestacions (lecturas, espectacles, mòstras, conferéncias, rescontres,…) aurián degut marcar lo centenari de sa naissença. Benlèu l’an que ven ?

Son òbra poetica la popularizèron los primadièrs de la nòva cançon occitana, e en particulièr lo Mans de Breish. Son cant de solidaritat amb los carbonièrs de la Sala es vengut un aire popular plan conegut : « Cantem l’Internacionala / La cançon de nòstre espèr. / Los carbonièrs de La Sala / Nos an mostrat lo dever. »

De mestièr, foguèt mèstre d’escòla dedicat a l’ensenhament agricòla e sens pòste fixe. Se trapa atal a la crosada de doas realitats problematicas : l’avenir del monde païsan e lo sòrt de la lenga d’Òc. Una cultura que coneis plan e que vòl trasmetre : publicarà contes (Contes del meu ostal ; Contes del Balssas – s’es trapat un ligam de parentat amb Balzac ; Contes del Drac…) ; lo conte, totjorn e a l’encòp : local e universal.

Son escritura dirècta, simpla (e èsser simple es complicat), l’avançada en frasas cortas e ritmadas, una lenga enrasigada e una coneissença del monde literari tot noirisson sos romans, amb d’amors contrariadas e d’eròis en descalatge (Es sus la talvera qu’es la libertat…), siá tancats dins lo passat, siá en quista d’unas utopias (volapuc e esperantò per las lengas ; se l’ebrèu tornèt espelir, perqué pas l’òc ?). Amb La grava sul camin, un jove mandat al STO en Silesia se trapa marginalizat al retorn al país pels resistents d’aprèp-guèrra. Amb Lo libre de Catòia, es la vida d’un enfarinat que sasís : la pichona glèisa que refusèt lo Concordat e que subreviviá en Roèrgue. Lo factor de La Santa-Estela del centenari rescontra, per la granda fèsta de la lenga, un sabent fòl que vòl salvar l’occitan mercé a unes robòts. Òm i crosa tanben lo Crist de Montfavet. L’eròi de Lo libre dels grands jorns davala del trin a Clarmont d’Auvèrnhe : ven d’aprendre qu’es rosegat pel cancre. En capitols vius, l’istòria del país e de la lenga es en tela de fons amb un autre ideiaire fòl que vòl noirir los caps, sens los còsses. Amb La quimèra, Joan Bodon s’ensagèt (e capitèt) al roman istoric a l’entorn del sòmi d’unes Camisards de veire los angleses los venir ajudar. Partit en Argeria, ont morís en 1975, son darrièr roman demòra inacabat : Las domaisèlas, entre òmes e femnas, amb un monde josterranh que nos influença – un retorn a las baumas de l’an 01 ? 

En partent de la situacion occitana, dins una òbra noirida de fraternitat e d’umanitat, Joan Bodon parla de mal-èsser mas amb las belugas d’una esperança jamai atudada : « Sabi qu’aquel jorn vendrà… ». Amai aquel jorn venguèsse pas, nos cal tot faire per que venga… « Quora tornarà l’alba ? »

Festejatz lo centenari de sa naissença en legissent o tornant legir l’òbra del Joan Bodon !(*)

Bodonesc Roch

(*) : Disponibla cò d’https://ideco-dif.com/

Convencion d’ensenhament

 La cronica Midi Libre dau Joan Loís Blenet  Una lenga qu’es pas ensenhada es condemnada. Passèron sègles sens qu’aquò siá verai. Èra abans l’escòla. Mas dins un monde que l’escrich es de pertot, sens ensenhament de qualitat, ges d’avenidor. Per aquò se debanèt en novembre un eveniment que la virussada amaguèt amor que nos vampiriza l’actualitat. Se signèt una convencion per desvelopar l’ensenhament de l’occitan aus rectorats de Montpelhièr e Tolosa. Concretiza una convencion-quadre, es a dire sens res de precis, signada en genièr de 2017 per la ministra d’abans, Vallaud-Belkacem. Vesètz que per l’òc se cal afanar e saber durar per avançar. Cal saludar lo trabalh testard e de longa man de la Region per aquò. 4 ans, aquò dona la mesura de l’estrambòrd de l’actual ministèri per aquel domeni. Pasmens amb pas que 3 % dels dròlles qu’an un ensenhament de l’occitan, i a de que desvolopar ! Los signataris son los Rectors, la Presidenta de la Region e l’OPLO (Ofici Public de la Lenga Occitana). Mai la Vila de Tolosa e 6 Departaments : Avairon, Gers, Garona-Nauta, Pirenèus-Nauts, Tarn e Tarn e Garona. Vesèm plan que los 4 concernits de Lengadòc brilhan per lor abséncia. La lenga dona lo nom de lor pais e desèrtan son ensenhament ! Mas a las eleccions nos van cantar fòrt qu’an tot comprés de l’ecologia e de la diversitat.
Traduction à retrouver sur Midilibre.fr

Lo Nadau dau piòt

La guinhada de Nadau ! 

sus RÀDIO LENGADÒC. (Picatz sus l'imatge, i tombaretz)

Diga ! Un conte de Nadau vegetarian, l’istòria d’un piòt, un piòt coma n’i a tant-e-maites, un piòt coma vos e ieu, enfin mai que mai coma vos…

Èra un polit piòt pas d’a fons ordinari qu’aquel que vos dise, dau plumatge negre amb de rebats verds, dau còl lòng en forma de ponch d’interrogacion  e de la mèca roginosa, longassa que pendolejava. Son paire, piòt de competicion, èra estat premiat au concors agricòla de Montfavet e sa maire, piotassa de nauta grana, èra sortida de Bosigas ! 

En mai, nòstre piòt se sabiá piòt, vòle dire, sabiá d’instinct que l’intelligéncia li fautava. Es una causa rara e de remarcar que la màger part dels piòts que nos enròdan pòdon pas caupre dins sas plumas.

Èrem dins lo temps de Nadau e nòstre piòt, tot piòt qu’èra, vesiá ben que la Tanta Nina qu’èra encargada de la galinièira, la tatà tanturla e devòta dau mèstre de l’ostau, tirava quauques bens de sas pregàrias davant la grèpia qu’èra aquí tocant dins lo corredor dau mas. La peta-candèla ne tornava totjorn plan lunada e embellinada, semblava tocar lo Cèl. Un jorn que la devòta daissèt la pòrta entre-dobèrta, crèsta bassa e umila, los uòlhs eneblalhats, la mèca tombanta, l’aucèl se gausèt sarrar de la grèpia e formulèt sa demanda a l’Enfanton :

-        Jesusnèl, n’ai un confle d’èsser tan colhon, dona-me l’intelligéncia, aquela qualitat qu’es tan presada a cò dels òmes.

Vai te’n saupre per de qué, l’Enfant de la grèpia aguèt un moviment de simpatia davant lo capborditge de l’aucèl. Pasmens trastegèt un brieu :

-        Siás plan segur qu’es çò que vòls ? L’intelligéncia per un piòt es un pauc coma la beutat per l’arcèli o l’onestetat per un deputat, servís pas a grand causa…

Lo guindard insistiguèt, alara lo pichòt Jèsus accordèt.

 

Sulpic, nòstre piòt sentiguèt coma un grand lum que s’alucava dins son granièr. Mercegèt l’Enfantonèl e se’n tornèt dins lo pati amb tota la polalha que s’afairava. Las piòtas clocissián de lo tornar veire tan coquin amb aquela beluga d’intelligéncia dins los uòlhs que lo rendiá irresistible. 

Mas, lèu-lèu nòstre piòt entendèt la vacuitat d’aquelas vidas polalhièiras. E, subretot, comprenguèt a d’unas remarcas de la tanta Nina coma sos companhs de misèria e el s’anavan faire convidar per lo ressopet de Nadau que se sarrava, comprenguèt coma s’anavan faire plumar, coma s’anavan faire farcir los labèls roges, coma el lo rei de la fèsta s’anava faire claufir lo tafanari amb de rabassas gròssas coma d’uòus… 

Se pensèt primièr de s’enfugir cap a las Americas mas èra pas tant aisit qu’aquò per un piotàs de traversar la vila  velha de Nadau, de préner l’avion amb lo plan d’urgéncia sanitària e lo cobrifuòc. Seriá pas anat plan luònh.

Mai lo cotèl dau sanaire se sarrava, e mai nòstre piòt se calcinava e se vesiá rostit…

 

Alara per se tirar d’aquela marrida postura se’n tornèt veire l’Enfant de la grèpia :

-        Ò Enfanton,  te’n prègue tira-me d’aquela, vese que t’agrada d’èsser enrodat d’un ase e de bedigassas, pren-me a ton servici, as que de faire de ieu un piòt santon !

L’Enfant se faguèt pregar un brieu, per manièira, mas puòi pietadós :

-        Crentes pas, ai una idèa, vai en patz !

Nòstre piòt se sentiguèt venir bèl, grand, grandàs, grandaràs, piòt, piotàs, piotaràs, piotarassàs ! E tot son èsser s’enregdisissiá, tot son cadavre se tresmudava… Es antau qu’una velha de Nadau çai-venguèt un piòt gigant, un piòt de boés, de carton e de pasta mastegada. 

Es antau que la nuòch de Nadau siaguèt adobat animau totemic de la comuna de  Niana e que faguèt la bona fortuna dels Innocents.

Mas, volètz que vos diga ? Vautres que m’escotatz, cresètz-me anetz pas cercar d’embolhs, demoratz coma sètz es la clau dau bonaür qu’en mai a Niana sèm fòrca gents, sèm plan braves mas podèm pas aculhir tota la bestiesa e tot lo colhonitge dau mond.

Enfin, es çò que ne dise ieu !

La guinhada de Nadau de l’IEO34. E, rau ! 

Adobat a partir d’un conte espanhòl de Emilia Pardo Bazán