PAPIERÒT MENERBÉS (in La Semaine du Minervois, 27/01/22)

Pecadilhas

- Causas importantas : Arriba al primièr ministre de s’ocupar d’afars importants. Atal, lo dimars 11 de genièr de matin, dins una conferéncia de premsa, oficializèt la tenguda de las Copas del monde de 13 en 2025 en França.

- Defensa del francés : La ministra dels Espòrts, Roxana Maracineanu, saludèt lo ròtle important de la coordination internacionala de l’espòrt francés que respond al nom de… « French Sport Touch » ! Lo francés seriá pas una lenga internacionala ?

- Castelhan : Los reis magues de Val d’Aran, vaquí qu’an doblidat la lenga occitana de la contrada e que lançan ara lor messatge en castelhan. La paura Maria i va pèrdre son latin per çò que se sap, del costat de Lorda, qu’èra Immaculada Concepcion parlèt bigordan a la Bernadeta. Aval a Betleèm endormissiá lo pichon Jèsus en li cantant « Nen, nen, petiton, la mamà es al canton… ». Mas se pòt pas comptar suls reis per defendre las culturas popularas…

- Racisme : Pel triste sénher Z, l’escòla fa pas de bons Franceses dins la mesura ont s’i presica l’antiracisme. Aquò significa que la bona escòla deu promòure lo racisme. Pareis que dempuèi 68, lo país arrestèt de civilizar los salvatges… Singulièra vesion de l’umanitat !

- Lo pòrc es l’avenir de l’òme : Als Estats-Units, an empeutat a un òme un còr de pòrc ! Interdiccion es faita a l’operat de manjar salsissa, salsissòt, cambajon e freginat ?

- Sens beure ? : Cal èsser Anglés per pensar que se pòt passar lo mes de genièr sens beure una sola goteta d’alcòl !!! E totas las còcas dels Reis de manjar en faguent petar los taps de las cantinas de blanqueta ? Las manjarem pas en febrièr al temps dels pescajons e de las aurelhetas… Beure es un acte societal de partatge, macarèl ! Sens parlar de la necessitat fonsa de defendre los vinhairons !

- Union : Las candidatas e los candidats d’esquèrra, ecologistas, insotmeses e d’extrèma-esquèrra an enfins fait un pas cap a l’union de las fòrças democraticas e progressistas. An decidit d’anar faire brevetar amassa al concors Lepina un modèl flame nòu de « maquina per pèrdre ».

- La Sala : Aprèp la luta exemplara dels carbonièrs « Occitans, sens lo saber » per salvar lor mina en 1962, la vilòta de Roèrgue es tornamai al cap de l’actualitat sociala amb la fondariá automobila SAM que va mandar 340 obrièrs al caumatge. Lo proprietari chinés s’es desengatjat ; Renault, principal client, bolega pas ; l’Estat als abonats absents : òc, lo paure Jaurés es plan embarrat al Panteon !

- « Per saquejar la misèria quand trigocèrem Watrin » : lo jos-director de las minas de La Sala cap la fin del sègle 19 tocava una prima en rapòrt amb sa capacitat de demesir lo salari dels obrièrs ! Acabèron de lo faire passar per la finèstra. Atal se fasiá un còp èra…

- Lo trabalh a l’ostal : Menar de trabalh a l’ostal marcava qu’aviás pas agut lo temps d’acabar ton prètzfait. Ara, las causas son capviradas : per te pausar del trabalh a l’ostal, cal anar passar temps liure en solitari al burèu, al talhièr o al magasin !

Pecadòt Roch

La circulara 2021

 La cronica Midi Libre dau Joan Loís Blenet

2021 fuguèt una annada d'excepcion per las lengas istoricas e autoctònas dau país, e s'acabèt amb la publicacion au Jornau Oficiau lo 16 de decembre d'una circulara novèla per lor ensenhament.

Las circularas son de tèxtes fòrça tecnics d'instruccions que son mandadas pel ministre aus servicis per l'aplicacion das leis e reglaments que son plan sovents escurs e complicats.

Atau lo ministre indica pel menut sa politica.

 

De circularas se ne fa gaire per nòstras lengas. La darnièra èra d'abriu de 2017. La ministra Vallaud Belkacem, donava sas indicas d'accion un mes abans de partir, un mes abans la fin dau mandat de Hollande. Trabalh seriós !

La novèla circulara fa 7 paginas conflas de caractaris plan pichonets qu'es un regal de lectura. Pamens val lo còp.

Lo contèxte èra lo de la lei Molac e de la desastrosa decision dau Conselh Constitucionau contra los accents e l'immersion. Decision talament capbordassa qu'entraïnèt una reaccion mai que viva de sosten a l’immersion dau quite President de la Republica e l'engatjament dau Primièr Ministre.

Atau i aguèt una concertacion jamai vista per una circulara emai amb las associacions immersivas, e fin finala d'avançadas bèlas.

L'immersion reconeguda coma metòd pedagogic se poirà far dins lo public e contunhar dins l’associatiu coma Calandreta e Bressòla. Demai ara de lengas novèlas coma lo francò-provençau, lo flamand o lo picard se poiràn ensenhar.

Mas una circulara securiza pas vertadièrament. Ara l'accion serà de ganhar un vertadièr Segur de nòstras lengas, es a dire cambiar la Constitucion.

Contes de « Perqué... ? » o de las originas. (1/2)

  Mescladís, de Bobí lo Contejaire. (Robèrt Pastor) Cada dijòus dins Midi Libre, Pays coeur d'Hérault, edicion de Lodèva.

« Perqué lo pin (o l'avet) es totjorn verd ? »

Los contes de « Perqué... ? » o contes de las originas o contes etiologics, explican l'origina d'un fenomèn natural, sus las bèstias, lo compòrtament uman d'un biais imaginari e amusant. Aqueles contes son per « explicar ». Se trapan en Occitania, mas tanben dins un fum de paises e subretot en Africa.

Dins mon espectacle pels dròlles (« A tu pichon ! »)  conti « Perqué lo pin (o l'avet) es totjorn verd ? » Fau  participar  los enfants amb de frasas que tornan  dire mai d'un còp : « ai l'ala copada », «  dins los paises cauds ».Aquò marcha plan !

Un còp èra, a la davalada... L'aucelum s'acampèt a la talvera d'un bòsc per partir  dins los paises cauds . Mas i aviá un aucelon amb una ala copada, e podiá pas partir  dins los paises cauds 

« Me vau pausar dos o tres jorns dins lo bòsc puèi vos tornarai trapar dins los paises cauds . »

Los aucèls partiguèron  cap als paises cauds e l'aucelon dintrèt dins lo bòsc per trapar un abric.

Trapèt un polit fraisse . « Bonjorn, ai l'ala copada e pòdi pas partir dins dins los paises cauds, benlèu dins dos o tres jorns serai garit, se me podiái pausar sus una branca, dins un pichon canton...

- Cossí ? Un aucelon malaut sus ma branca ! Jamai, jamai !!! »

E l'aucelon, tristonet se n'anèt doçamenton amb son ala copada. Arribèt davant un garric . Èra lo mai bèl  e tanben lo mai vièlh de totis los arbres del bòsc.

« Bonjorn garric, ai l'ala copada e pòdi pas partir dins dins los paises cauds, benlèu dins dos o tres jorns serai garit, se me podiái pausar sus una branca, dins un pichon canton...

-Non ! cagariás sus las brancas ! Soi lo rei del bòsc, ieu ! Vai t'en ! Vai t'en ! »

E l'aucelon, tristonet se n'anèt doçamenton amb son ala copada.

De seguir la setmana  venenta  e tenètz vos fièrs !

      

Miquèl Decòr - Villàs de femnas

 L'IEO d'Erau e l'IEO d'Aude venon de coeditar lo darrièr libre dau paure nòstre Miquèl Decòr:

 

 

Miquèl DECÒR

Villàs de femnas

En Menerbés, per las vinhas, los cabanòts servissián, e benlèu encara, per recaptar los espleches, abrigar de l'auratge vendemiaires e vendemiairas, aculhir las amors bartassièras qu'i venián e, quau sap, venon totjorn, nisar d'amagat.

La particularitat d'aquestes granjòts e autres masets es que pòrtan de pichons noms femenins : Carmen, Liseta, Annà... Entau s'aparentan a de villàs de vila batejadas dau mème biais.

Miquèl Decòr a causit d'evocar lo destin tragic o malaürós d'unas femnas e filhas presas dins la chavana de la guèrra, victimas de degalhs collateraus.

Aquestes tèxtes fan resson e son lo pendent umil – rapòrt a la situacion de las femnas de l'epòca – a Agost de guèrra publicat en 2007 dins la colleccion A Tots de l'IEO. I trobam la mèma ambicion de l'autor de rendre justícia a d'èssers simples sovent moguts per l'amor.

Aquesta publicacion, fisada per Miquèl Decòr a l'IEO-Erau, l'autor l'aurà pas vista espelir, que se n'anèt dins l'annada. Grand gaug que n'auriá agut...

 

Nascut a Bisan de Menerbés en 1949, Miquèl Decòr lai grandiguèt, dins una família obrièra. Sa lenga es la de l'ostau. A Besièrs, siaguèt escolan d'Ives Roqueta que li donèt lo gost e l'enveja de la poesia. A la facultat de las Letras de Montpelhièr, encontrèt l'occitanisme amb Carles Camprós e Robèrt Lafont. Entau aparten a la generacion 68 de la poesia occitana.

Las trempas, las se ganhèt en fasent de professor de francés e d’occitan. Passèt doas annadas au Marròc coma cooperant. Visquèt puòi longtemps en Menerbés abans de se retirar a Sant Joan de Gardonenca.

Jamai renoncièt pas a l'activisme culturau e linguistic, escriguent de lònga. La fin de sa vida, la passèt en endura, luchant contra un/de cancre/s. E pasmens, demorèt duscas dins los darrièrs escriches, un òme de desir, de vida, d'amor(s), de lenga. Se'n anèt en mai de 2021.

Fòto de cobèrta : Miquèl Alberò

Fòto quatrena: Georges Souche 

Infografia: Elodia Saulnier per l'IEO OPM

ISBN 978-2-9576489-5-5  Prètz: 12,00€

 

Obratge publicat amb l'autorizacion de la família

Obratge publicat mercé lo sosten de la

Region Occitania Pirenèus-Mediterranèa

 e dels departaments d’Erau e d’Aude.

COEDICION :

IEO Erau Edicions

15 Avenue Alphonse Mas, BP 60011

34 501 BEZIERS

 

IEO Aude

BP 51042

11860 CARCASSONNE

Bon de comanda de telecargar  

en picant sus la fòto: