Decameron IV, 7 de Boccacio
Revirada dau Miquèl Pedussaud
Fa pas gaire doncas, viviá a
Florença una joventa fòrça polida e plan agradiva rapòrt a sa condicion, qu’èra
nascuda d’un paire paure. Se sonava Simona. E mai li calguèsse se ganhar las
trempas de sas quitas mans en teissent de lana, èra pas ça que la d’un èime tan
bas que cremèsse pas de recebre dins son còr l’amor que, pels actes e las
paraulas aimablas d’un gojat de tan pichona condicion coma ela e encargat de
portar la lana pel compte de son mèstre, mostrava dempuèi longtemps bona enveja
d’i entrar.
Lo recebèt doncas jos l’aparéncia
genta del jove que l’aimava, e que se sonava Pasquino. Desirava mas gausava pas
anar mai avant, fialava, e a cada braçat de lana fialada qu’enrodava al fusèu, lançava
mila sospirs mai escosents que lo fuòc, al remembre d’aquel que li aviá balhat
per fialar. De son costat, lo gojat, desirós que la lana del mèstre foguèsse
plan fialada, susvelhava. Mas susvelhava subretot e quitament solament aquela
que fialava Simona, e pas una autra. Alara, un que susvelha e l’autra contenta
d’èsser susvelhada, arribèt que lo primièr prenguèt mai d’ardidessa que de
costuma, la segonda rebutèt la crenta e la vergonha qu’aviá de natura, e se
liguèron per de plasers comuns.
Aqueles plasers foguèron tan bons
que, non solament esperavan pas qu’un i foguèsse convidat per l’autre, mas que
totes dos s’encontravan dins una provocacion partejada.
Lo bonaür contunhava atal e fasiá
pas que créisser. Un jorn, Pasquino diguèt a Simona que voliá a tot pèrdre que se
trobèsse un mejan de venir dins un òrt que coneissiá per se poder veire mai
d’aise e mai segurament. Simona respondèt qu’aquò li agradava e, un dimenge de
tantòst, daissèt entendre a son paire qu’aviá l’intencion d’anar al perdon de
San Gallo e, amb una companha nomada Lagina, s’enanèt a l’òrt que Pasquino aviá
ensenhat. Aqueste i èra, amb un companh
del nom de Puccino mas qu’apelavan Stramba. Coma un nòu ligam amorós èra nascut
entre Stramba e Lagina, Pasquino e Simona s’encaminèron dins un recanton de
l’òrt per se donar a lors plasers e daissèron Stramba e Lagina dins un autre canton.
Del costat de l’òrt ont Pasquino
e Simona s’èran retirats i aviá un bartàs de sàlvia gigant e se i seguèron al
pè. Primièr se contentèron longament, puèi parlèron fòrça d’un vespralh que
volián faire mai tard dins aquel òrt. Enfin, Pasquino se virèt cap a la sàlvia,
culhiguèt una fuèlha e se’n fretèt las
dents e las gengivas. Disiá qu’aquela èrba netejava plan de tot çò que demorava
del repais acabat. Finala, venguèt a parlar tornarmai del vespralh que n’èra
question primièr. Mas a pena aviá prononciat qualques paraulas que comencèt a
cambiar de mina e gaireben sulpic se perdèt vista e paraula e tombèt regde mòrt.
Simona se metèt a plorar e a bramar e cridèt Stramba e Lagina. Aqueles
arribèron als quatre pès per veire Pasquino, non solament mòrt, mas tot uflat e
la cara e lo còs plens de tacas negras. Tanlèu Stramba bramèt :
« Marrida femna, siás tu que
l’as empoisonat ! »
Lo rambalh que fasiá èra tan bèl
que foguèt ausit d’un fum de personas que demoravan dins lo vesinatge. A la
rumor, aquel mond se roncèron e de veire Pasquino mòrt e confle, d’ausir
Stramba gemegar e acusar Simona, de veire qu’aquela, quasi bauja de dolor per
l’accident que li raubava son amorós d’un biais tan subte, capitava pas de se
disculpar, foguèron convencuts que las causas s’èran debanadas coma o disiá
Stramba. Es per aquò que l’agantèron e, ni pels gemècs, la menèron al tribunal.
Aquí, sus la sollicitacion de Stramba, de l’Atticciato e de Malagevole,
companhs de Pasquino, sens tardar mai un jutge faguèt l’interrogatòri de la
joventa.
Coma aviá de pena a la creire
malvolenta o fautiva, volguèt veire en sa preséncia lo cadavre del mòrt e lo
luòc ont disiá ela que l’istòria s’èra passada, perque compreniá pas plan çò
que contava. La faguèt doncas menar sens brut ont lo còs de Pasquino jasiá
encara uflat coma una barrica, puèi l’anèt retrobar sulpic. S’estonava d’aquela
mòrt subita e li demandèt cossí las causas èran arribadas. Simona s’acerquèt de
la sàlvia, contèt tota l’istòria e, per se melhor far compréner, faguèt çò qu’aviá
fait Pasquino : se fretèt las dents amb una fuèlha de sàlvia. Alara,
Stramba, Atticciato e los autres amics de Pasquino trobèron las explicas bufècas
e vanas, afortiguèron que se trufava del jutge e reclamèron pas res mens que lo
suplici del fuòc per castigar una tala perversitat. Mas la malaürosa, ja tota
tremolanta de la dolor d’aver perdut son amorós e de la paur del suplici
demandat per Stramba, tombèt mòrta sulpic del meteis biais que Pasquino, dins
l’estonament bèl del mond qu’èran aquí.
O anmas astrugas, a qui, dins un
meteis jorn, foguèt donat de gaudir de l’amor mai fervorós e de daissar la
vida ! Mai aürosas encara foguèssetz anadas amassa dins un meteis luòc e,
- se pòt aimar dins l’autra vida ? – vos i aimar coma vos aimàvem
aicí ! Mas aürosa mai que tot – al mens del nòstre vejaire, nosautras que
vivèm après ela – l’anma de Simona, que son innocéncia tombèt pas jos
l’acusacion de Stramba, d’Atticciato e de Malegevole, cardaires de lana e d’òmes
mai mespresables encara. Trucada de la meteissa fin que son amorós e
seguissent dins l’autre mond l’anma de
Pasquino, lo tant aimat, Simona agèt una mòrt mai onèsta e foguèt desliurada
d’aquela acusacion vergonhosa.
Lo jutge, estabosit d’aquela novèla
malparada, coma totes los qu’èran aquí, sabiá pas mai qué dire. Demorèt
longtemps en una, puèi recobrèt son entendament e diguèt :
« Aquò mòstra qu’aquela
sàlvia es verenosa, çò qu’es pas costumièr. Mas perfin que poguèsse pas mai
nòlre del meteis biais a digús, que se la cope fins a las rasigas e que se la
creme. »
Çò que faguèt lo garda de l’òrt
en preséncia del jutge. A pena tombat lo bartàs, la causa de la mòrt dels dos
malaüroses amoroses apareguèt a totes. Jol bartàs i aviá un grapaud espetaclosament
gigant e se vegèt que son veren aviá enfenolhat la planta. Digús aviá pas
enveja de s’acercar del grapaud. Se faguèt un molon bèl de lenha a l’entorn
d’el e se lo cremèt amb lo bartàs.
S’acabèt atal l’enquista del
sénher jutge a prepaus de la mòrt del malaürós Pasquino que amb sa Simona, totes
dos uflats encara, foguèron sebelits amassa dins la glèisa de San Paulo per
Stramba, Atticciato, Guccio Imbratta e Malagevole que, per l’ocasion, n’èran
los parroquians.
