Simona e Pasquino di Boccacio

Decameron IV, 7 de Boccacio

Revirada dau Miquèl Pedussaud

 Fa pas gaire doncas, viviá a Florença una joventa fòrça polida e plan agradiva rapòrt a sa condicion, qu’èra nascuda d’un paire paure. Se sonava Simona. E mai li calguèsse se ganhar las trempas de sas quitas mans en teissent de lana, èra pas ça que la d’un èime tan bas que cremèsse pas de recebre dins son còr l’amor que, pels actes e las paraulas aimablas d’un gojat de tan pichona condicion coma ela e encargat de portar la lana pel compte de son mèstre, mostrava dempuèi longtemps bona enveja d’i entrar.

Lo recebèt doncas jos l’aparéncia genta del jove que l’aimava, e que se sonava Pasquino. Desirava mas gausava pas anar mai avant, fialava, e a cada braçat de lana fialada qu’enrodava al fusèu, lançava mila sospirs mai escosents que lo fuòc, al remembre d’aquel que li aviá balhat per fialar. De son costat, lo gojat, desirós que la lana del mèstre foguèsse plan fialada, susvelhava. Mas susvelhava subretot e quitament solament aquela que fialava Simona, e pas una autra. Alara, un que susvelha e l’autra contenta d’èsser susvelhada, arribèt que lo primièr prenguèt mai d’ardidessa que de costuma, la segonda rebutèt la crenta e la vergonha qu’aviá de natura, e se liguèron per de plasers comuns.

Aqueles plasers foguèron tan bons que, non solament esperavan pas qu’un i foguèsse convidat per l’autre, mas que totes dos s’encontravan dins una provocacion partejada.

Lo bonaür contunhava atal e fasiá pas que créisser. Un jorn, Pasquino diguèt a Simona que voliá a tot pèrdre que se trobèsse un mejan de venir dins un òrt que coneissiá per se poder veire mai d’aise e mai segurament. Simona respondèt qu’aquò li agradava e, un dimenge de tantòst, daissèt entendre a son paire qu’aviá l’intencion d’anar al perdon de San Gallo e, amb una companha nomada Lagina, s’enanèt a l’òrt que Pasquino aviá ensenhat. Aqueste i  èra, amb un companh del nom de Puccino mas qu’apelavan Stramba. Coma un nòu ligam amorós èra nascut entre Stramba e Lagina, Pasquino e Simona s’encaminèron dins un recanton de l’òrt per se donar a lors plasers e daissèron Stramba e Lagina dins un autre canton.

Del costat de l’òrt ont Pasquino e Simona s’èran retirats i aviá un bartàs de sàlvia gigant e se i seguèron al pè. Primièr se contentèron longament, puèi parlèron fòrça d’un vespralh que volián faire mai tard dins aquel òrt. Enfin, Pasquino se virèt cap a la sàlvia, culhiguèt una fuèlha e se’n  fretèt las dents e las gengivas. Disiá qu’aquela èrba netejava plan de tot çò que demorava del repais acabat. Finala, venguèt a parlar tornarmai del vespralh que n’èra question primièr. Mas a pena aviá prononciat qualques paraulas que comencèt a cambiar de mina e gaireben sulpic se perdèt vista e paraula e tombèt regde mòrt. Simona se metèt a plorar e a bramar e cridèt Stramba e Lagina. Aqueles arribèron als quatre pès per veire Pasquino, non solament mòrt, mas tot uflat e la cara e lo còs plens de tacas negras. Tanlèu Stramba bramèt :

« Marrida femna, siás tu que l’as empoisonat ! »

Lo rambalh que fasiá èra tan bèl que foguèt ausit d’un fum de personas que demoravan dins lo vesinatge. A la rumor, aquel mond se roncèron e de veire Pasquino mòrt e confle, d’ausir Stramba gemegar e acusar Simona, de veire qu’aquela, quasi bauja de dolor per l’accident que li raubava son amorós d’un biais tan subte, capitava pas de se disculpar, foguèron convencuts que las causas s’èran debanadas coma o disiá Stramba. Es per aquò que l’agantèron e, ni pels gemècs, la menèron al tribunal. Aquí, sus la sollicitacion de Stramba, de l’Atticciato e de Malagevole, companhs de Pasquino, sens tardar mai un jutge faguèt l’interrogatòri de la joventa.

Coma aviá de pena a la creire malvolenta o fautiva, volguèt veire en sa preséncia lo cadavre del mòrt e lo luòc ont disiá ela que l’istòria s’èra passada, perque compreniá pas plan çò que contava. La faguèt doncas menar sens brut ont lo còs de Pasquino jasiá encara uflat coma una barrica, puèi l’anèt retrobar sulpic. S’estonava d’aquela mòrt subita e li demandèt cossí las causas èran arribadas. Simona s’acerquèt de la sàlvia, contèt tota l’istòria e, per se melhor far compréner, faguèt çò qu’aviá fait Pasquino : se fretèt las dents amb una fuèlha de sàlvia. Alara, Stramba, Atticciato e los autres amics de Pasquino trobèron las explicas bufècas e vanas, afortiguèron que se trufava del jutge e reclamèron pas res mens que lo suplici del fuòc per castigar una tala perversitat. Mas la malaürosa, ja tota tremolanta de la dolor d’aver perdut son amorós e de la paur del suplici demandat per Stramba, tombèt mòrta sulpic del meteis biais que Pasquino, dins l’estonament bèl del mond qu’èran aquí.

O anmas astrugas, a qui, dins un meteis jorn, foguèt donat de gaudir de l’amor mai fervorós e de daissar la vida ! Mai aürosas encara foguèssetz anadas amassa dins un meteis luòc e, - se pòt aimar dins l’autra vida ? – vos i aimar coma vos aimàvem aicí ! Mas aürosa mai que tot – al mens del nòstre vejaire, nosautras que vivèm après ela – l’anma de Simona, que son innocéncia tombèt pas jos l’acusacion de Stramba, d’Atticciato e de Malegevole, cardaires de lana e d’òmes mai mespresables encara. Trucada de la meteissa fin que son amorós e seguissent  dins l’autre mond l’anma de Pasquino, lo tant aimat, Simona agèt una mòrt mai onèsta e foguèt desliurada d’aquela acusacion vergonhosa.

Lo jutge, estabosit d’aquela novèla malparada, coma totes los qu’èran aquí, sabiá pas mai qué dire. Demorèt longtemps en una, puèi recobrèt son entendament e diguèt :

« Aquò mòstra qu’aquela sàlvia es verenosa, çò qu’es pas costumièr. Mas perfin que poguèsse pas mai nòlre del meteis biais a digús, que se la cope fins a las rasigas e que se la creme. »

Çò que faguèt lo garda de l’òrt en preséncia del jutge. A pena tombat lo bartàs, la causa de la mòrt dels dos malaüroses amoroses apareguèt a totes. Jol bartàs i aviá un grapaud espetaclosament gigant e se vegèt que son veren aviá enfenolhat la planta. Digús aviá pas enveja de s’acercar del grapaud. Se faguèt un molon bèl de lenha a l’entorn d’el e se lo cremèt amb lo bartàs.

S’acabèt atal l’enquista del sénher jutge a prepaus de la mòrt del malaürós Pasquino que amb sa Simona, totes dos uflats encara, foguèron sebelits amassa dins la glèisa de San Paulo per Stramba, Atticciato, Guccio Imbratta e Malagevole que, per l’ocasion, n’èran los parroquians.