Escotatz aquela legenda
qu'aguèri lo benastre d'ausir al cafè " Lo Parech" a Murvièlh, de la
boca d'un "vièlh" murvielhenc.
Sauprai pas jamai se la contèt per ieu o ben s'èra
dins sas abituds de contaire de parlar davant cinc o sièis personas mas aguèri
fòrça plaser, fòrça jòia de l'escotar parlar en lenga nòstra.
Un grand grand mercé a
el e se, per còp d'astre, se reconeis dins çò que seguís, ièu vòli plan
l'encontrar : aquò me fariá un plaser dels grands.
Per plan comprendre çò que seguís, cal saupre que los
tesanencs s'escaissan "los Espanhòls" e los murvielhencs los
"Manja Vacas" o ben los « Sala vacas ».
L'escais « Los Espanhòls » se vendrià que,
per un diplòma del 2 d'Abrial de 812, Carlesmanhe, instituís lo sistèma de
l'Aprision que consistís de repoblar la region ambe d'Espanhòls -d'aqui
l'escais dels tesanencs- que refusan la dominacion musulmana o ben qu'an
guerrejat contra los sarrasins, al costat dels francs.
L'Aprision permet per aquelas populacions d'èstre, al
cap de trenta annadas, proprietàrias de las tèrras abandonadas a condicion que
las reconstituïguèsson e que las desbosiguèsson.
Los « Sala Vaca » : se ne cresèm
la legenda, Murvièlh aviá fòrça tropèls de vacas e per ne conservar la car, que
i aviá pas de congelador, dins aquel temps, la salavan coma la dels pòrcs.
Vaquí qu'un jorn qu'èran en estat de sètge, lo senhor
de Murvièlh faguèt çò parièr que dòna Carcàs, per colhonar l'enemic :
faguèt cabussar per dessús los barris la darrièra vaca salada.
Los assetjaires, abusats, levèron lo sètge.
Vaquí per la legenda.
Per ieu, la realitat es endacòm mai : los tropèls
de vacas del besierenc devián, per amontanhar cap a l'Espinosa, Murat o La
Cauna passar per Murvièlh e los Murvielhencs « oblidavan » de tancar
las pòrtas de lors remesas, garatges, magazins, estables e trapavan aital fòrça
buòus, qu'èran despeçats e la car conservada salada.
Mas aquò se passèt i a fòrça fòrça temps e las vacas
traversan pas pus Murvièlh ont lo congelador a remplaçat la sal.
Vaquí alara, aprèp aquela parentèsi, un pauc longueta,
la vertadièra istòria -per los Murvielhencs- del cloquièr de Tesan.
Fa plan de temps d'aquò, los Espanhols s’enebiguèron de
gaitar cap a Murvièlh, lor agradava mai la vista cap a Palhièrs o Cornelhan.
Ufanoses coma de pesolhs revenguts, n'aurián per res al mond convengut que la
vista del cloquièr de Murvièlh los fasiá venir vergonhoses e fòls de gelosiá.
Cossí se podiá, cap a sos uèlhs, qu'una mena tant mespresada de "Sala
Vacas" e de "Fasedors de calç"[1]
poguèsson aver un cloquièr vertadièr ?
E pasmens lor caliá reconéisser que lo cloquièr de
Murvièlh èra mai que mai pus bèl que las torres, que dominavan lors seunas
glèisas, tant plan eficaças per susvelhar los alentorns dels vilatges de Tesan,
Palhièrs e Cornelhan, mai sens cap de personalitat, sens campana[2],
sens anma. Cossí endurar la vista d'un monument tan polit, tant elegant, tan
plen de leugieretat e de delicadesa, que jogava amb las nivols, servissent de
ligam entre los murvielhencs e lor Dieu tant aimat.
Aquò podiá pas anar !!!
(de seguir...)
Pierre DELHON
[1] NÒTAS
pescadas dins HISTOIRE DE
THEZAN-les-BEZIERS de Roger GUY, 1999 et TESANO en Bas-Languedoc d’Aimé OURMET, 1998:
1 Fasedors de calÇ : En 1790, los ciutadans que tenián lo
dreit de votar, devián anar al caplòc de canton per las divèrsas eleccions.
Quand los electors de Tesan, menats per lor cònsol, l'abat De Nouary,
proprietari de la bòria de CATRON (ara Lamarre) aristocrata convencut, arriban
cap a Murviel, se fan escarnir et embandir, sens que poguèsson votar. Aquel
incident serà causa d'una peticion, en data del 26 de agost de 1790, enviada
cap als sòcis del directòri qu'es escrit subretot: « De tot temps, nòstre
biais d'existir, las coneissenças, l'educacion, lo nostre benaise, foguèron per
los murvielhencs, l'objècte d'eternala gelosiá. I aguèt pas jamai de relacions
entre los dos vilatges. Pas cap de comèrci ambe Murvièlh, exceptat per comprar de calç, ocupacion màger dels Murvielencs. »
Per ieu, aquel afaire, al delà de l’animositat que i aviá entre los dos
vilatges, es mai que mai una venjança politica : los republicans
murvielhencs an empachat de votar los aristocratas tesanencs.
[2] SENS
CAMPANA : Ai pas volgut botar de campanas cap al suc de la torre de
gach. Dins mon idèa, la primièra campana ven de Bassan. Vaquí :
Jol règne d'Enric III, Tesan compta un fòrt partit per La Liga e son
capmèstre, lo marescal De Joyeuse. Aquel qu'es opausat al duc De Montmorency
qu'aguèt totjorn plan de dificultat a ocupar e conservar lo castel tesanenc. Lo
campmèstre Tesanenc, del partit de La Liga, foguèt un cèrt Monsenh San Martial,
nascut si se pòt dire, dins l'antica familha dels Tesans Foguèt un soldat
d'azard, d'un caractèr pas gaire agradiu, fidèl de Joyeuse, enemic ferotge de
Montmorency.
Dins lo mes de Junh de 1587, Joyeuse, venguèt mèstre de Tesan e s'i installèt. Lo 13 de Julhet, daissèt lo
vilatge e lo fisèt en garda a son fidèl San Martial. A partir, d'aqueste moment, San Martial dins tot lo país
besierenc, secutèt las tropas dels partisans de Montmorency. Es atal qu'un jorn
de 1588, se ronçèt dins Bassan, lo bassaquèt et se’n tornèt ambe la campana del
cloquièr. Triomfalament, la tropelada dintrèt per Tesan e faguèt present de la
sonalha a la comunautat tota emplenada de jòia.
Cap comentari:
Publica un comentari a l'entrada