Blasco Ibañez - La condemnada

Revirada d'una novèla de Blasco Ibañez per lo Miquèl Pedussaud
(seguida e fin. La debuta es a l'article en dejós)

 

Rafael mancava pas de coratge. Pensava a Juan Portela, a Francisco Esteban, lo Brave, a totes aqueles valents, que lors espleits cantats dins las romanças l’avián totjorn estrambordat ; se sentissiá de veta per s’acarar coma eles al moment suprèm.

Mas, dins d’unas nuèits, tressautava, coma remenat per un ressòrt amagat, e la cadena ressonava amb un cluquetejadís sinistre. Bramava coma un enfant.  Tanlèu se repentissiá de sa coardisa e ensajava, de badas, d’estofar sos gemècs. Èra un autre que cridava en el, un desconegut qu’aviá paur e que lagremejava. S’apamasimava pas qu’un còp empassadas   mièja dotzena de tassas d’aquel beure canin de caróbias e de figas que, dins la preson, sonavan cafè.

Del vièlh Rafael que desirava la mòrt per n’acabar mai lèu, demorava pas que l’estrop. Lo nòu, que s’èra fait dins aquel tombèl, saunejava amb terror, que quatorze meses èran ja passats e que, solide, la fin se sarrava. De bon grat, auriá acceptat de contunhar quatorze meses encara aquela vida miserabla.

Aviá paur ; sentissiá que lo malastre s’acercava ; lo vesiá de pertot, dins las caras curiosas qu’apareissián al portisson ; dins l’anar de l’almonièr que veniá ara cada vèspre, coma se aquela cèla fastigosa foguèsse lo luòc mai requist per parlar e tubar una cigareta.

Marrit, marrit signe !

Las questions èran de las mai inquietantas. Èra bon crestian ? Òc, paire.

Respectava los prèires, se podiá pas res dire de sa familha ; los sieus, totes èran estats dins la montanha aparar lo rei legitim, qu’èra çò qu’aviá demandat lo rector del vilatge. E per afortir sa fe, tirava d’entre las pelhas que li cobrissián lo pitre, un paquet crassós d’escapularis e de medalhas.

Puèi, l’almonièr li parlava de Jèsus que, tot filh de Dieu qu’èra, s’èra vist tanben dins una situacion parièra. Aquela comparason entrambordava lo paure diable. Quin onor !... Mas, ni per la lausenja, esperava que se faguèsse lo mai tard possible.

Venguèt lo jorn ont la terribla novèla espetèt coma una tronada. Tot èra acabat a Madrid. La mòrt arribava, mas aqueste còp al brutle, per telegraf.

Quora un emplegat li diguèt que sa femna, amb la pichona qu’èra nascuda pendent l’embarrament, rebalava a l’entorn de la preson e demanda a lo veire, aguèt pas mai de dobte. Del moment qu’aviá daissat lo vilatge, la causa èra clara.

Li prepausèron que demandèsse una amnistia e s’arrapèt furiosament a aquel darrièr espèr de totes los maluroses. D’autres avián pas capitat ? Perqué pas el tanben ? A aquela bona dama de Madrid li costava pas res de li salvar la vida ! Èra pas que l’afar d’una pichona signatura.

E a totes los sornes visitaires venguts per curiositat o per dever : avocats, rectors, jornalistas, demandavan en tremolant d’una votz suplicanta, coma se lo poguèsson salvar :
- Qué vos sembla ? Va signar ?

L’endeman, lo menarián benlèu al vilatge, gardat e estacat coma una bèstia que se’n va al masèl. Lo borrèl èra ja aquí, amb tot lo garniment. La femna esperava lo moment de sortida per lo veire e passava d’oras a la pòrta de la preson : èra una filha calossuda, bruna, dels pòts gròsses e cilhabarrada. Remenava sos vestits bofarèls e superpausats qu’escampavan una flaira canina d’estable.

Èra coma embalausida de se trapar aquí. Dins son agach innocent, se legissiá mai d’estonament que de dolor ; e sola la vista de la tostona arrapada a son pièch enòrme, la fasiá lagremejar.

Sénher, quina vergonha per la familha ! Sabiá plan qu’aquel òme acabariá atal ! Foguèsse pas nascuda la dròlla !

L’almonièr ensajava de la consolar. Se resignar ? Podiá encara esperar encontrar, un còp veusa, un òme que la fariá mai urosa. Aquela idèa semblava la reviscolar ; ne venguèt quitament a parlar de son primièt amorós, un brave gojat, que s’èra retirat per crenta de Rafael e que, ara, se sarrava d’ela dins lo vilatge e al campèstre, coma li volguèsse dire quicòm.
- Non ! son pas los òmes que mancan, disiá tranquilla e ensajava de sorire.
- Mas soi plan crestiana e, ne prenguèssi un, o farai coma Dieu o vòl.

Remarquèt l’agach estonat del rector e dels jaulièrs e tornèt a la realitat. Recomencèt a plorar a pro pena.

La novèla arribèt, a boca de nuèit. Èra graciat. Aquela dama que Rafael cresiá veire aval a Madrid al mitan de totas aquelas esplendors que lo Paire-Sant  ne florís los autars, vencida per telegramas e pregàrias, esperlongava la vida del condemnat.

Dins la preson, l’eveniment aguèt un resson dels diables, coma aguèsson signat la liberacion de totes lo presonièrs.
- Alègra-te, disiá l’almonièr a la femna del criminal graciat, lo van pas tuar ton òme ; seràs pas veusa.

La joventa demorèt silenciosa. Dins son cap, pauc a cha pauc, semblavan grelhar d’idèas que cercava d’aluenhar.
- Bon ! diguèt enfin apasimada, e quora va sortir ?
- Sortir de preson ?... siás madura ? Jamai. Se pòt estimar astruc d’èsser salve. Anarà a las galèras, en Africa, e coma es jove e galhard, poirà encara viure vint ans.

Pel primièr còp, la femna se plorèt de tota son anma ; mas se plorava de desespèr, de ràbia ; la tristesa i èra pas.
- Anem, femna, disiá lo rector, entaïnat. Aquò’s temptar Dieu. Li an daissada la vida, comprenes ? Es pas mai condemnat a mòrt... e te planhes encara ?

La femna s’arrestèt de plorar. Sos uèlhs escandilhèron d’una expression d’òdi.
- D’acòrdi ! lo tuan pas... me regaudissi. Es salve ; mas ieu ?...

E, après un long silenci, apondèt entre los samucs que brandissián sa carn bruna, arderosa e del perfum pesuc :
-Alara, la condemnada, soi ieu !