DECAMERON V, 9 (Boccacio)

Revirada dau Miquèl Pedussaud.  

la debuta, se l'avètz mancada, es als articles en dejós

Puèi, daissèron la taula, demorèron un pauc a parlejar de causas plasentas e, ça que la, semblèt a la dama qu’èra temps de dire perqué èra venguda. Diguèt doçamenton :

- Federigo, te recordèsses ta vida passada e mon onestetat, que prenguères per de crudeltat, solide que seràs pas estonat de ma presompcion quand sauràs perque soi venguda. Mas agèsses d’enfant, o n’agèsses agut, auriás conegut quant es granda l’afeccion que lor portam e soi segura que me desencusariás per bona part. Mas n’as pas cap e ieu n’ai un. Me pòdi pas doncas traire de las leis comunas a las autras maires. Per obesir a aquelas leis tan fòrtas, a regret e contra los usatges, te demandi de me donar quicòm que te sabi fòrça preciós amb rason. Sabi que la desfortuna te daissèt pas d’autre plaser, d’autra ressorça, d’autra consolacion. Çò que te demandi aquò’s ton falquet que mon enfant n’es tan desirós. Li portèssi pas, crenti qu’aquò agreugèsse sa malautiá e que lo perdèssi. Per aquò, te’n prègui, non pas per l’amor que me pòrtas que t’obliga de res, mas per paratge, per cortesia qu’as en tu, mai que los autres. Dona-me lo, e poirai dire, mercé aquela liberalitat, qu’ai salvada la vida de mon filh. Te ne serai etèrnament reconeissanta.

En ausissent çò que demandava la dama e vesent qu’o podiá pas far, Federigo se metèt a gemegar sens poder respondre una paraula. La dama cresiá qu’aqueles gemècs venián de la dolor qu’aviá de se desseparar del falquet, e èra a mand de dire que lo voliá pas mai. Mas se retenguèt e esperèt la responsa que fariá Federigo quand auriá acabat de se lanhar. Aqueste li tornèt :

- Madama, dempuèi qu’agradèt a Dieu que me’n amorèssi de vos, la fortuna me foguèt contra plan sovent e aguèri de me plànher de sa severitat ; mas aquela severitat foguèt pas res en comparason d’aquela que me manda uèi e que pardonarai pas jamai. Quand pensi que sètz venguda aquí, dins mon paure ostal, alara que venguèretz pas quora èri ric per me demandar un pichon present e que uèi vos pòsca pas lo donar. E vos dirai a la lèsta perque vos pòdi pas far aquel present. Tot escàs ausiguèri que me fasiatz l’onor de venir dinnar que, en rason de vòstre linhatge, estimèri digne e rasonable de vos far onor, segon mon poder, amb un plat mai requist qu’aquel que se fa de costuma. Alara pensèri que lo falquet que me demandatz seriá un plat digne de vos e l’aguèretz totara dins l’escudèla. Cresiái qu’èra plan emplegat, mas ara vesi que lo volètz d’un autre biais e ai fòrça pena de vos lo poder pas donar. Me pensi que me’n consolarai pas jamai.

Aquò dit, mostrèt las pròbas : plumas, patas e bèc del falquet.

La dama, çò vejent e ausissent, primièr lo blaimèt d’aver tuat un tal falquet per donar a manjar a un femna ; puèi admirèt prigondament sa grandor d’anma que la paurièra aviá pas pogut nimai podiá pas desrocar. Enfin, coma aviá perdut l’espèr d’aver lo falquet e qu’èra crentosa per la santat de son enfant, s’entornèt al sieu. Lo mainatge, siá de la macadura de la decepcion, siá de l’evolucion de la malautiá, se moriguèt, pel lagui grand de la maire. Demorèt un moment aclapada dins las lagremas mas, coma èra demorada fòrça rica e qu’èra encara jove, los fraires la volguèron tornar maridar. O voliá pas mas, acarada a lor insisténcia, se remembrèt la valor de Federigo e la darrièra pròba de sa magnificiéncia, quand tuèt lo preciós falquet per li far onor. Diguèt a sos fraires :

      - Foguèssetz d’acòrdi demorariái atal. Pasmens, coma vos agrada que me maridèssi, o farai pas qu’amb Federigo Degli Alberighi.

Sos fraires se trufèron d’ela e diguèron :

      - Siás ninóia, que dises aquí ? Sabes plan qu’a pas res de res.

Respondèt ela :

- Fraires, sabi plan çò que disètz, mas estimi mai un òme qu’a besonh de riquesa qu’una riquesa qu’a besonh d’un òme.

Sos fraires vegèron qu’èra plan resolguda. Tanben coneissián Federigo coma un òme de granda valor. Ni per sa paurièra, acordèron lo maridatge. Federigo, de se veire maridat a una dama d’un tal meriti, qu’aviá tant aimada e qu’èra tan rica, venguèt mai rasonable e visquèt aürosament duscas a la fin de sa vida.

Revirada dau Miquèl Pedussaud