LO LUM DE L'AUTRE OSTAL

Una novèla de Luigi Pirandello tirada de Novelle per un anno, revirada en lenga nòstra per lo Miquèl Pedussaud

(la debuta es als dos articles en dejós)

E alara ? Alara, benlèu tot s’anava acabar ! L’endeman de ser, la pichona maire, o l’òme, coma sabiá que se teniá misteriosament sens lum dins la cambra d’en fàcia, tampariá los contravents. Caliá doncas que tre l’endeman, aquel lum que ne viviá, s’aluquèsse pas mai, aquel lum qu’èra sa delectacion innocenta, son sol confòrt... Mas foguèt pas atal.

Lo quite ser, quora lo lum d’en fàcia foguèt atudat e que, negat dins las tenèbras, un còp aver esperat encara un pauc que la pichona familha s’enanèsse al lièit, dobriguèt doçamenton la fenèstra per airejar e vegèt la fenèstra d’en fàcia tanben dobèrta. Pauc de temps après (dins l’ombre n’agèt un trebolament que semblava d’esglasi), vegèt aparéisser a la fenèstra la femna, benlèu encuriosida per çò qu’avián dit d’el las Nini, maire e filha.

Plan nautas, acaradas, las bastendas vesinas, dobrissián l’una contra l’autra los uèlhs de lors fenèstras e daissavan pas veire, dins lo fons d’aquela carrieròta barrada per una grasilha, ni un rajòl de cèl en naut, ni un rajòl de tèrra en bas ; daissava pas jamai dintrar un rai de solèlh, nimai un rai de luna.

Tot comptat, podiá pas èsser aquí que per el, e benlèu perqué l’aviá apercebut el meteis apiejat a la fenèstra dins l’escur.

Dins l’escur, se podián a pena endevinar. Mas el, dempuèi longtemps ja, la sabiá polida ; coneissiá ja son gaubi, los lambrets de sos uèlhs negres, lo sorire de sos pòts roges.

Pr’aquò, aquel primièr còp, a causa de la suspresa que lo tresvirava e li copava lo buf d’un fremiment d’èrnha gaireben insostenible, sentiguèt de pena puslèu qu’un autre sentiment. Deguèt far un esfòrç violent sus el meteis per dintrar pas, per esperar que dintrèsse primièra. Lo sòmi de patz, d’amor, d’intimitat doça e preciosa qu’aviá fargat a l’entorn d’aquela pichona familha que n’aviá per resson gausit el tanben, lo sòmi s’escrancava del moment que dins l’ombra aquela femna, furtivament, s’acoidava  a la fenèstra per un estrangièr...

Mas èra pas el aquel estrangièr?

Abans de dintrar, tampèt la fenèstra e mormolhèt ela :

-          Bona nuèit !

De qu’avián imaginat a son encontra las doas femnas per despertar e abrandar atal la curiositat d’aquesta ? Quina estranha e poderosa atraccion aviá provocat en ela lo mistèri de sa vida embarrada per que, tre lo primièr ser, daissèsse sos enfants e venguèsse cap a el, coma per li téner companhiá ?

Òc, un acarat a l’autre, emai qu’aguèsson desfugit de s’agachar e fintat d’èsser a la fenèstra sens intencion precisa, totes dos, totes dos, n’èra segur, avián trebolat d’un meteis fremin d’espèra, l’espèra del mistèri, tan pròches un de l’autre, emmascats pel sortilègi qu’aviá obrat dins l’ombra. Quora, fòrça tard, tampèt la fenèstra, aguèt la certesa, un còp la lampa atudada, que tornariá a la fenèstra, per el. E ne foguèt atal.

D’aquel jorn, Tullio Buti esperèt pas mai dins lo cambron lo pichon lum d’en fàcia ; al contrari esperèt despacientat que lo lum s’atudèsse.

La passion de l’amor que coneissiá pas gisclèt, golarda, terribla, dins lo còr d’aquel òme tan longtemps demorat a despart de la vida ; s’apoderèt d’aquela femna, l’estrifèt, se l’emportèt coma una revolumada.

Lo quite jorn ont Buti daissèt lo cambron de las Nini, espetèt coma una bomba la novèla que la dama del tresen de l’ostal d’en fàcia, Madama Masci, aviá daissat son òme e sos tres enfants.

Lo cambron ont, pendent quatre meses a quicòm pròche èra logat Buti, demorèt liure e, de setmanas e de setmanas demorèt atudat lo lum d’en fàcia, lo lum de la sala de manjar ont cada ser la pichona familha s’acampava per sopar.

Puèi lo lum tornèt al dessús de la taula sens jòia : lo paire aclapat pel malur, contemplava las caras enjauridas dels tres mainatges que gausavan pas agachar la pòrta per ont la maire dintrava cada ser amb una sopièra que fumava.

E aquel lum, tornat al dessús de la taula sens jòia, recomencèt d’esclairar doçamenton lo cambron d’en fàcia, lo cambron desèrt.

Qualques meses après se’n sovenguèron de lor crudèla baugesa, Tullio e sa mestressa ?

Un ser, las Nini, espaventadas, vegèron tornar, fòra d’el, l’aire d’un caluc, l’estranh logatari. De qué voliá ? Lo cambron, foguèsse pas logat... Non, pas per el, pas per i demorar ! Per i venir pas qu’una ora, o quitament qualques minutas, cada ser, d’escondons ! A ! pietat, pietat, per aquela malaürosa maire que, de luènh, sens èsser vista, voliá tornar veire sos enfants !

Totas las precaucions serián presas, se mascarián o calguèsse ; profeitarián cada ser d’un moment ont l’escalièr seriá desèrt ; pagarián doble, triple per aquelas minutas !...

Las Nini refusèron. Admetèron solament, fins al jorn ont la cambra seriá logada, que, de temps en quora... mas, per exemple a condicion que digús o sapièsse... de temps en quora... L’endeman, coma dos panaires, pugèron. Dintrèron gaireben desalenats dins la nuèit del cambron e esperèron encara la lusor d’alba.

Enfin !

Mas Tullio Buti o poguèt pas sosténer. Ela, per contra, dins los samucs que l’ofegavan o beviá. Se roncèt a la fenèstra, quichant regde lo mocador suls pòts. Sos pichons... sos pichons... sos pichons... aval... aquí... a taula...

Correguèt per la sosténer e totes dos demorèron aquí, abraçats, clavelats, a espiar.