Decameron VIII, 3 de Boccacio
Revirada dau Miquèl Pedussaud
Dins la vila nòstra, ont avèm totjorn coneguts totas
menas de personas, se trobava, fa pas gaire encara, un pintor sonat Calandrino,
òme simple e plen de franquesa, qu’èra totjorn amb dos autres pintors, Bruno e
Buffalmacco, totes dos fòrça gaujoses mas prudents e avisats e que frequentavan
Calandrino solament per se trufar de son biais e de son innocéncia. I aviá
tanben a Florença un jogat fòrça biaissut dins un fum de causas, farsejaire mas
agradiu que se sonava Maso del Saggio. Aviá ausit parlar de la simplesa de
Calandrino e decidiguèt de se’n amusar amb qualque farsejada o en li fasent
creire quicòm d’estranh. Un jorn que l’aviá encontrat dins la glèisa de San
Giovanni, ocupat a agachar las pinturas e los bas-relèus del tabernacle de
l’autar qu’èran aquí dempuèi pauc de temps, se pensèt que l’endreit e l’ora
èran oportuns per sos projèctes. Avisèt un companh de çò que voliá far, totes
dos s’acerquèron del luòc ont Calandrino èra segut solet, fintèron de lo veire
pas e se metèron a parlar de las qualitats d’unas pèiras, question que Maso ne
parlava coma foguèsse un grand joielièr. Calandrino prestèt una aurelha a
aqueles rasonaments e, coma vesiá que i aviá pas d’indiscrecion, se levèt e
anèt rescontrar los dos companhs, çò qu’agradèt a Maso.
Coma contunhava sas teorias, Calandrino demandèt ont
se podiá trapar aquelas pèiras tan vertuosas. Maso respondèt que la màger part
èran a Berlinzone, vila dels Bascos, en un país que se disiá Bengodi, ont
s’estaca la vinha amb de salcissas e ont quand compras una auca te balhan un
aucon per subrepés ; un país ont i aviá una montanha tota en formatge de
parmesan raspat ont demoravan mond ocupats a faire macarons e raviolis, a los
còire dins un chuc de capon e a los escampar aval, e mai ne manjavan e mai
n’avián. Aquí pròche, rajava un riusset de vin blanc, lo mai bon que se posca
beure, sens una sola goteta d’aiga.
-O ! diguèt Calandrino, aquí un plan bon país ; mas, diga-me, ont passan los capons que lo
mond fan còire ?
Maso respondèt :
-Los Bascos se manjan tot.
Calandrino diguèt alara :
-I siás estat ?
E Maso tornèt :
-Me demandas se i soi estat ? I soi estat tant un còp
coma mila.
Alara Calandrino faguèt :
-E quant de lègas i a ?
Maso respondèt :
-N’i a mai de milanta que tota nuèit canta.
E Calandrino :
-Deu èsser mai luènh que Abruzzi.
-Òc, solide, respondèt Maso, es un pauc mai luènh.
Totjorn nèci, Calandrino, de veire que Maso disiá aquò
d’un aire suau e sens rire, o cresiá tot coma a una vertat plan evidenta. Alara
apondèt :
-Es tròp luènh per ieu ; mas foguèsse mai pròche,
t’afortissi que i seriái estat amb tu, pas que per veire davalar aqueles
macarons e me’n assadolar. Mas, diga-me, i a pas empr’aquí qualqu’unas
d’aquelas pèiras qu’an tant de qualitats ?
E Maso de respondre :
-Òc, trobam doas menas de pèiras qu’an de proprietats
bèlas : unas son las pèiras d’amolar de Settignano e de Montici que, quand son
vengudas mòlas, se fa la farina ; mas se’n trapa tant talament que son pas mai
estimadas al nòstre que aval las esmeraldas que n’i a dins las montanhas de mai
grandas que lo mont Morello e que lusisson al gròs de la nuèit coma d’estelas.
Te cal saupre qu’aquel que fariá encastrar aquelas polidas pèiras abans que
sián traucadas e las portariá al Sultan n’auriá per una fortuna. Las autras son
pèiras que nosautres, lapidaris, apelam Eliotròpia, pèira d’un poder bèl :
aquel que la pòrta es pas vist de digús.
Alara, Calandrino diguèt :
-Es un polit poder, mas ont se trapa aquela mena de
pèira.
E Maso respondèt que se trapava de costuma dins
Mugnone.
Calandrino diguèt :
-Cossí son ? De quina color ?
Maso respondèt :
-Son plan diferentas, unas bèlas las autras mens, mas
son totas gaireben negras.
Calandrino retenguèt totas aquelas indicas, fintèt
d’aver quicòm mai a faire e daissèt Maso, plan decidit d’anar cercar aquela
pèira. Mas o volguèt pas far sens ne parlar primièr a Bruno e a Buffalmacco
qu’aimava plan. Doncas se botèt en cerca d’eles e passèt lo demai de la matinada
a demandar ont èran. Enfin, la nòna[1] picada,
se remembrèt que trabalhavan dins lo covent de las damas de Faenza e, ni per la
calorassa granda, daissèt sos autres afars, i correguèt e lor diguèt :
-Companhs, o volguèssetz creire, podèm venir los mai
rics de Florença. Un òme digne de fe m’aprenguèt que, dins Mugnone, se trapa una
pèira que rend invisible lo que la pòrta. Me sembla que i deuriam anar la
quèrre abans que d’autres i anèsson. La trobarem de segur que la coneissi. Tre
que l’aurem trobada, qu’aurem de far se que non de la metre dins nòstra saqueta
e d’anar cap a las taulas dels cambistas que, o sabètz, son totjorn cargats de
florins e de’n prene tant que ne volrem ? Digús veirà pas res e poirem atal
venir rics sul pic, sens cap de besonh de pintorlejar las parets tot lo sant
clame del jorn coma o fan los limacs.
En ausissent aquò, Bruno e Buffalmacco, riguèron entre
eles. S’agachèron, fintèron d’èsser meravilhats e assentiguèron. Pasmens
Buffalmacco demandèt qual èra lo nom de la pèira. Aquel nom s’èra ja escapat de
la memòria de Calandrino, alara respondèt :
-Perqué se trachar del nom, del moment que ne coneissèm
las proprietats ? Me sembla que nos i cal anar sens esperar mai.
-D’acòrdi, diguèt Bruno. Cossí es ?
Calandrino diguèt :
-N’i a de diferentas menas, mas totas son gaireben
negras. Es per aquò que deuriam amassar totas aquelas que son negras fins a
trapar la bona. Perdam pas temps, anem.
Mas Bruno diguèt :
-Espèra un pauc.
Se virèt cap a Buffalmacco e ajustèt :
-Me sembla que Calandrino a plan parlat, mas pensi pas
que siá l’ora bona qu’ara lo solelh es ja naut e raja sus Mugnone. A ja
calcinadas totas las pèiras çò que fa que pareisson totas blancas, alara que lo
matin, abans que sequèsson al solelh, saràn totas negras. En mai d’aquò, uèi es
jorn de trabalh e, per de rasons divèrsas, se trapa un fum de personas en riba
de Mugnon. Aquel mond, quand nos veiràn, poirián conéisser çò que fasèm, faire
coma nosautres e benlèu trapar la pèira. Me sembla qu’aquel trabalh se deu far
de matin, quand se pòt destriar las blancas de las negras mai aisidament, e un
jorn de fèsta quand i aurà pas mai digús que nos poguèsse veire.
Buffalmacco assentiguèt al prepaus de Bruno e
Calandrino parièr. Decidiguèron que lo dimenge venent de matin anirián totes
tres en cèrca d’aquela pèira, mas Calandrino los preguèt subretot de quincar pas,
que la causa èra estada fisada coma un secrèt. Aquela recomandacion faita, lor
diguèt çò qu’aviá ausit dire del país de Bengodi e afortiguèt qu’aquò èra
vertat. Calandrino s’enanèt e los dos companhs decidiguèron çò que devián far
amassa.
(de seguir...)
Cap comentari:
Publica un comentari a l'entrada