Joan Marc Vilanòva - Tres, dos, un... e rau! (16)

Joan Marc Vilanòva. 
Seguida de Tres, dos, un e rau ! IEO Edicions, 2006 

(Ne traparetz, la debuta als articles en dejós)

 

Luigi

-=oOc=-

- ... En quant l’Ase, pecaire ! Nadèt lo demai de la nuòch. Jog ! Jog ! In ! An ! Portat pel corrent, atenhèt la nautor de Ceban a poncha d’alba, al moment que, per la broa, Luigi-de-l’Òrt soliá escampar d’aiga. Ausiguèt bramar. Vegèt arribar lo paure animal, lo prenguèt al laç, lo tirèt per la plajeta, lo rassegurèt, l’estrelhèt, lo caufèt, l’abeurèt, l’acivadèt e lo bautejèt. “ Moisès ”. Podiá pas faire mens.

Ne siaguèt talament content, Luigi, que presentèt l’Ase als autres totes de la comuna. Lo conse, los conselhièrs, los regents, lo President de la Cava Cooperativa e lo Director de l’Usina de Pastagà !

Moisès, que n’aviá son confle, de totas aquelas emocions, tirèt còpsec sus las tralhas, s’escapèt de las mans de Luigi. L’asenièr, lo conse, ambe los conselhièrs, los regents, lo President de la Cava Cooperativa e lo Director de l’Usina de Pastagà  li corrissián al cuol, de l’Ase, que corrissiá d’autant mai qu’èra assegutat...

Aquel capborditge seriá pas estat a mand de s’arrestar se Moisès, que los eveniments aviá esperdigalhat, èra pas dintrat dins la glèisa al moment que lo capelan acabava sa grèpia... (Non ! cal pas quichar ! Aquela es tròp aisida !) Enfin, L’Ase se recaptèt dins los braces del rector que, tot plan pesat, lo liurèt als braces seculars, aital coma los òmes de Glèisa faguèron de tots temps... »

E de cada costat de sas gautas, coma un actor que saluda, Mut, lo Portaire-Contaire dobriguèt sas mans cap al cèl, l’una, l’autra, las faguèt virar, fabulosas mariòtas, e mormolhèt : « ... E cric !... E crac !... Mon conte es acabat ! »

Jovença de l’ase

-=oOc=-

 ... La mièjanuòch aviá picat. “ La Cambusa ” èra vuèja, quasiment, levat quatre òmes, davant de gòts ont la cervesa aviá daissat son amarum e  son escrume. Risolet, Sèt-set e Mendilh demoravan aquí, agach negat, acoidats davant lo miralh del comptador, aiga panosa, del temps que Mut contava, contava...

 « ...  D’un papet o d’una mameta que, d’ivèrn, vei se passejar Marca-Mal, se ditz a Ceban que “ veirà pas dançar l’Ase ”... Benlèu per aquò, cada an per cada an, la joventut de Ceban s’acampan per designar lo jovent e la joventa que ne seràn, per “ la Fèsta ”, los representants, “ Los Caps de Jovença ” que dison. Per aqueles que son elegits, es un onor que passa la glòria personala. Pels estajants, es la reconeissença de sos enfants, e per aqueles, sa dintrada dins l’edat de la coneissença. Dempuèi lo temps que Bèrta fialava, la vòta porgís l’oportunitat de crear de “ coësion sociala ”, coma se ditz. Mas es pas la pena de ne faire tot un rambalh  de la mediatica. Es aital.

Doncas, per Santa-Clara, los fanals e las garlandas electrizan las carrièiras e los plans, los forencs montan sas barracas, los cavalets entamenan son vira-vira e, jos las platanas las orquèstras escampan sos zon-zons per la Passejada mudada en pista de dança.

 Mas çò melhor es lo dimenge de matin, per la Ceremonia de la Remesa dels Ramelets. Sul pic d’onze oras, lo mond començan de s’amolonar pel Plan de la Comuna. Los Caps de Jovença e las Domaisèlas d’Onor s’avançan cadun per cadun cap al cònsol, qu’enròdan los adjunts, per li balhar la garba. Cench de tricolòr, aquel la reçaup, balha dos potons. Un fremin satisfach e risolièr percors lo brave monde - e la Fèsta pòt començar. Mas tot aquò seriá pas qu’una vòta coma tant d’autras s’arribava pas abans de tot un eveniment que sens aquò Ceban seriá pas Ceban e la Tèrra daissariá de virar : la sortida de l’Ase.

Òc. D’ase, ne demòra un, d’ase. Cinc mètres de long, dos de naut, dètz patas, una tèsta estranhament redusida rapòrt al demai, mas enfin aurelhut coma cal ; la coga e tot. Levat qu’es un ase de papièr. Explicas. Los chineses, per la Fèsta del Tèt, sautarelejan amb los tigres e los dracs. Plan. E ben, los Cebanencs, eles, fan dançar l’Ase. Aquò’s aquò... »

Concepcion

-=oOc=-

“ ... Tot bèl primièr, lo concebon. O mai precís, lo petaçan. La Fèsta de l’an passat daissa de secutges. Veirem aquò. Lo petaçatge comença en remplaçar los cercles de castanh romputs que jos la pèl de tèla tibada li fan coma de costeletas, coma la glèisa d’un piòt de Nadal.

Per aqueles cercles, coneisson pas qu’una adreiça : aquela de Toton, eiritièr d’una longa dinastia de barricaires, Toton, Totonet e Totoneton, de paire en filh. Perdequé “ Toton ” ? Pecaire ! Aquò ven benlèu de son pichòt nom del vièlh : Totsants, o de son nom d’ostal : Tombarèl, o de son mestièr : tonelièr, o alara del bruch que de longa giscla de son magasin : “ Ton - Toton ! Ton - Toton ! Ton - Toton ! ”. Tanplan del tot ajustat. Aquò rai. Son totes “ Toton ” per longa mai, e los Totons procuran los cercles de sas barricas per tornar bailar d’alen a l’Ase. La jovença respira.

Religats entre eles per d’alongadas de fustetas, l’ossamenta de castanh es cobèrta de tela de cambe. De flors de crespon de totas las colors vestisson polidament la bèstia totemica, e mai, per endreches, i cròcan de “ fontanges ”. A ! De “ fontanges ” de qu’es aquel cèrcadinnar ? Non es pas una mena de  pach o de rese. Son de bendetas de papièr polit, plaçadas entre las flors, e que lo vent fa flotejar. Son sonadas aital en remembrança de la mestressa de Loís XIV, la Domaisèla de Fontanges, qu’ondrava aital son abondosa cabeladura, per dire d’amanhagar son reial pistachièr

Saique, per las cavalcadas, l’ase es plan plaçat. Amb aquò, es parent d’Arlequin del costat de Petaçon, cosin lengadocian de las Carnavaladas. Lo microcòsme rejonh l’universal ; lo desòrdre pren lo poder e lo poder perd son estèla. L’ase es costumièr d’escarts. Mai que mai l’Ase Roge, jogaire d’autbòi e de tambornet, que lo diable lo fote e que Dieu me danse !

Òu ! Doçament ! I sèm pas encara ! Manca de donar fòrma a la tèsta, amb d’aureilhas coma cal. E d’assegurar lo ligam de la coga que, çò mai curiòs, es estada raubada a un chaval ! Pels Cebanencs, aquò lor sembla plan normal, que l’an totjorn vista coma aquò, la coga de son  ase, e veson pas de rason de ne cambiar. De tot biais, de rason, ni per l’ase, ni per la fèsta, n’i a pas ges.

E ara, de qué ne far, d’aquel ase ? Lo vilatge manca pas de mascles reboluts, que son cinc a reçaupre coma una distinccion de passar dins l’ossamenta mirgalhada. Lo Totèm manlèva sas cambas al mond e los causits jos las flors i pèrdon la tèsta. Los braces calossuts lèvan la bèstia a nautor de pitres, a nautor de còrs e zop per la dança ! Mas per lo brande, cal de musica. Aquò rai. Avèm çò que cal. Pau Vidal tamborna coma pas un ; en quant a l’autbòi, pecaire ! L’autbòi ! L’Emilian Briançon, sembla que lo Masc bufèsse amb el dins lo tèunhe calamèl de bois negre. Que la Fèsta comence !... ”

(de seguir...)