Joan Marc Vilanòva - Tres, dos, un... e rau! (19)

Joan Marc Vilanòva. 
Seguida de Tres, dos, un e rau ! IEO Edicions, 2006 

(Ne traparetz, la debuta als articles en dejós)

S.C.P.V. e C.R.C.V.

-=oOc=-

“ ... La Societat Civila de Produccion Vinicòla “ Los Vinhairons Païsans de Ceban ”  foguèt creada en 1906 per de proprietaris pichons,  que fasián venir las vinhas eles meteisses e que produsissián mens de quatre cents “ ectòs ” de vin per vendémia. E per mostrar lo fondament de son voler e los benfaches del socialisme, devián èsser membres del Partit. Aquò permetiá en retorn de li portar de ressorgas, al Partit Socialista.

La Societat comprava als vinhairons e tornava vendre a de cooperativas de consomacion. En 1907, ne dobriguèt una, que sonèron “ La Liberatritz ” e de Magazins dins mai d’una vila : “ Charenton, Rouen, Epinal... ” n’i aurà dotze en 1909.

Tot aquò se fasiá mercé a l’ajuda del Credit Viticòla qu’amai prestava als cooperators d’argent que la Cooperativa remborsava après la venda del vin. Plan. Malastrosament, a la debuta de 1909, aquel Credit Viticòla cambièt subte de comportament per de rasons de politica. Cal dire qu’una partida de las ressorgas del Partit Socialista d’aquel temps, veniá de las cooperativas viticòlas, portairas de mond, d’idèas e de moneda. En mai d’aquò, aqueste an, la Federacion d’Erau teniá son sèti  a Ceban. D’eleccions arribèron. La campanha foguèt aspra e sens mercé, e lo Radical Espelofit ganhèt la batalha. Vengut deputat, anava reglar los comptes d’aqueles que l’avián combatut tan durament e dels cooperators sosteneires.

Lo novèl elegit, o cal saupre, èra  director de la Caissa Regionala de Credit Viticòla. Segur, se metèt a cercar de garrolhas. Per prestar d’argent, la “ C.R.C.V. ” demandèt de mai en mai de garentiás. Cooperativas e cooperators ipotequèron sos bens. Pas pron. Per mai de seguretat, la banca designèt un contrarotlaire, impausèt que venguèsse Director de la Cava Cooperativa e obtenguèt encara mai una augmentacion de la garantida ipotecària.

Per represalhas, la section socialista de Ceban foguèt l’encausa de la bandison dels administrators que, de permetre que la “ Coopé ” siague acaparrada pel representant del radicalisme, avián traït lo Partit.

La C.R.C.V. faguèt empacha als novèls administrators de téner sesilha, cambièt las sarralhas de la “ Coopé ” e remandèt quasiment totes los emplegats. Per far protèsta, dins l’estiu, seissanta-dos cooperators se demetèron de la Cava e los socialistas decidiguèron de desvolopar las activitats de sa cooperativa de consomacion. “ La Liberatritz ”, per contrar los manipòlis d’Espelofit, aviá pro de ressorgas financièras. Mas, quand aguèron reglat los comptes dels demissionaris, la situacion se degalhèt. Lo Credit Viticòla citèt mai de cent cooperators a tornar l’argent de sos deutes, aqueles refusèron e foguèron tradusits davant lo tribunal.

Lo polit pantais de la solidaritat socialista s’escranquèt contra la paret del poder e de l’argent. La societat cooperativa “ Los Vinhairons Païsans de Ceban ” faguèt quincanèla en 1910, e un sègle mai tard, quauques ipotècas corrisson encara...

1907

-=oOc=-

La mièjanuòch aviá picat. “ La Cambusa ” èra vuèja, quasiment, levat quatre òmes, davant de gòts ont la cervesa aviá daissat son amarum e  son escrume. Risolet, Sèt-set e Mendilh demoravan aquí, acoidats davant lo miralh del comptador, aiga panosa, l’agach negat, del temps que Mut contava, contava...

“ ... Vos aviái parlat del poiridièr e de la farinosa. La vinha, tanlèu curada d’aquelas porcariás, ne contractèt d’autras, d’una autra farina, s’aital pòdi dire : l’importacion e la farlabica. E tot aquò decidit a París ! Primièr, las importacions. Lo Govèrn s’adobava amb la produccion venguda d’Argeria. Caliá justificar la colonisacion, comprenètz ?  E puèi, la farlabica, que te fasián de vin sens rasim, amb lo trafec dels entrepaus de Bercy. La polida telaranha centralisatritz engraissava mai que mai las fialairas assetadas al centre, que ne tiravan los fials : los grands negociants.

En 1904, los obrièrs agricòlas desencadenèron un movement de protestacion poderós. Mercé de caumas duras e victoriosas, conquistèron d’augmentacions de salari e l’establiment de contractes de trabalh. Aquelas caumas proletarianas son tombadas dins l’oblit.

En 1907, fòrts de son experiéncia, foguèron als primièrs rangs de las manifestacions. Lo movement s’ameritava aital d’èsser nomenat “ La revòlta dels guses ”.

Lo 14 d’abrial foguèron 10 000 a Corsan e lo 21, 15 000 a Capestanh. Lo 12 de mai, 150 000 desfilèron per las carrièras de Besièrs. En junh, lo 9, èran 600 000 a Montpelhièr. A Narbona, la chorma manquèt de negar un inspector de polícia abans que los fantassins tuèsson Cecília Borrel d’una bala dins la tèsta. Èra lo vint de junh, a quatre oras del vèspre.

L’endeman, lo 21,  la novèla provoquèt la revòlta dobèrta dels fantassins del 17° de Linha, cantonat a Agde,  qu’èran òmes del recrutament regional, enfants de vinhairons e, per còps vinhairons eles tanben. Los 450 motins prenguèron 12 000 cartochas del depaus de municions e se marchèron cap a Besièrs. Lo batalhon que lor volguèt copar la rota entre Vias e Vilanòva-la-Cremada èra comandat pel General La Crosada. La Crosada ! Ô ! Manes de Trencavèl ! Dins vòstre cròs oblidós, jaguètz en patz ! Los rebelles forcèron lo pas e faguèron lo campament per La Passejada Pau-Riquet. Los Besierencs lor portèron lo beure e lo manjar. A bodre e d’estrambòrd.

Pels Comitats de Defensa, aquò passava l’òsca. Foguèron desvariats. Èran davant quicòm que los despassava. Son president convencèt los “ pió-piós ” de se daissar menar al quartièr general. Per apasimar sas crentas d’un castig, un dels Comitats inventèt un telegrama d’absolucion de Clemenceau. Sèm pas jamai traïts que per los nòstres.

 Los motins se daissèron desarmar dins l’estrambòrd de totes. Passats dos jorns, foguèron encaminats a Gap, e d’aquí a Gafsà, dins lo sud tunisian. Una galèra. Lo destin - e l’Estat-Major -aguèron son revenge en 1915. A Montfalcon los anientèron dins un assalt caluc.

De folhòlas de sabon qu’entre de crebar desapareisson sens bruch ni marca. ”