UNA TRÒBA

Blasco Ibañez, Cuentos escogidos, revirada dau Miquèl Pedussaud

 -Ieu, Sénher, diguèt Magdelena lo trompeta de la preson, soi pas brica un sant ; foguèri condemnat mai d’un còp per panatòri mas sens o aver meritat. Rapòrt a vos, que sèz aquí per aver escrit dins los jornals, soi un paucval... mas vos afortissi qu’aqueste còp soi embarrat per una bona accion.

La man sul còr, quilhèt lo cap amb fiertat e apondèt :

-De pecadilhas ça que la, Sénher, pas mai... soi pas un ausard ieu ! Ai pas jamai fait rajar la sang.

Los murtrièrs, los eròis de l’escotelada, que formavan una aristocracia plena de mesprètz pels simples volurs, al paure trompeta li fasiá cargar l’ase per se passar lo temps.

-Confla-te las gautas ! comandava regde qualque omenàs, fièr de sos crimes e de son ardidesa.

Magdalena se metiá a l’atenda amb una rigiditat militara, tampava la boca, conflava las gautas dins l’espèra qu’un doble carpan de las doas mans amassa li aplatuguèsse la cara roja. D’autres còps, los terribles personatges esprovavan la vigor de lors braces sus la clòsca desplumada per la pelada, e se risián de la dolor que las bonhas ossosas lor fasián als ponhs. Lo trompeta se prestava a aqueles jòcs que lo martirizavan amb una umilitat de can batut.

A l’ora de las visitas, la femna se presentava, la famosa Peluchona, un dragàs que lo fasiá tremolar. Èra la mestressa d’un dels bandits mai marrits de la preson. Cada jorn portava lo dinnar a aquel gusàs, li menava de lecariás en escambi de maissantas besonhas. Alara, lo trompeta s’alunhava del parlador per crenta de l’insoléncia d’aquel arpalhand que ne profeitava per l’umiliar en lo trucant davant son anciana companha. Mas un sentiment de curiositat e de tendresa li fasiá desbrembar la paur ; e avançava timidament per cercar, a travèrs la grasilha, lo cap d’un mainatge que acompanhava la Peluchona.

-Es mon filh, Sénher, disiá umilament, es mon Tonico, que me coneis pas mai.

Rebalava amb crenta a l’entorn del parlador per apercebre son Tonico e, quand lo podiá contemplar un moment, sentissiá s’apasimar la colèra de moton enrabiat que s’atissava en el per la vista de la panièra confla de doçors que la marrida femna porgissiá a son aimador.

Pasmens, Magdalena s’alegrava quand parlava de sos viatges. Aviá curat a pè tota la peninsula, de Cadis a Santander, de Valéncia a La Coronha, dins lo capelet long de presonièrs o de rebalaires menats pels gendarmas. Magdalena se rementava, se’n lecava los pòts, la lait abondosa de Galícia, los salcissòts d’Extremadura, lo pan de Castelha, las pomas de Vascònia, lo vin o lo pomat de las províncias qu’aviá traversadas amb per l’esquina lo palhet de joncalha que li servissiá de jaç. Evocava, amb regret, las montanhas cobèrtas de nèu o fendascladas pel solelh, la marcha longa sul camin blanc que se pèrd dins l’asuèlh coma un riban sens fin ; las pausetas jols arbres a las oras caudas ; l’arribada de nuèit dins de presons de vilatge, convents vièlhs, glèisas abandonadas, ont cadun cercava un canton plan eissut e plan aparat per s’estirar lo palhet.

-Viatges plan plasents, Sénher, a condicion de tombar pas en camin. Qualques bastonadas per aicí per ailà, mas aquò rai.

Puèi, contava pel menut lo darrièr expleit que l’aviá menat un còp de mai en preson. Èra un dimenge de calorassa de julhet, dins la vesprada. Las carrièras de Valéncia èran desèrtas jol solelh que rajava e jos un vent que cremava, vengut dels planastèls calcinats de las tèrras interioras... Totes èran a la corrida o a la plaja, quand Magdalena èra estat aprochat per l’amic Chamorra, vièlh companh de cadena, que ne subissiá l’autoritat. Una marrida bèstia aquel Chamorra ! Un raubaire, mas un d’aqueles que trantalhan pas a far rajar la sang e que se tenon lo palfèr d’una man e lo cotèl de l’autra. Se tractava de netejar un cèrt apartament que lo paucval aviá causit. Magdalena se desencusèt modestament. Èra pas capable d’aquel trabalh : copar las pòrtas èra pas son afar.

La mina empebrinada de Chamorra l’espauruguèt e finiguèt per obesir. D’acòrdi : l’anariá ajudar per portar la pilha mas demorariá lèst a fúger tre que de besonh. Consequent amb el meteis, refusèt de prene un cotèl vièlh que li porgissiá lo companh.

Dins la vesprada, montèron l’escalièr estreit d’un ostal sens portièr, abandonat a aquesta ora. Chamorra coneissiá la victima : un faure amonedat que deviá téner d’estalvis  polits. La pòrta de la cambra pleguèt aisidament e los dos companhs comencèron a “trabalhar” dins l’ombrina de las fenèstras entredobèrtas. Chamorra forcèt las sarralhas de doas comòdas e d’un armari. Pèças d’argent, moneda gròssa, bilhets dins un estug de ventalh, una mòstra... L’afar èra pas marrit. L’agach cobés de Chamorra cerquèt dins la cambra tot çò bon de prene. Se lanhava de l’inutilitat de Magdalena que, balin-balan, anava d’un costat de l’autre.

-Pren los matalasses, comandèt Chamorra. N’aurem totjorn quicòm per la lana.

Magdalena, despacientat de n’acabar, dintrèt dins lo cambron escur e lisèt a paupas una còrda jols matalasses e  jols lençòls. Puèi, lèu lèu, ajudat per Chamorra, faguèt un paquet bèl, e se lo carguèt per las esquinas.

Sortiguèron sens èsser vists e ganhèron en banlèga una cajaròca ont Chamorra aviá sa tuta. Aqueste marchava davant e Magdalena, que desapareissiá jos aquel paquetàs, trotejava darrièr e crentava d’un moment a l’autre d’èsser agafat per un policièr.

Dins lo pati, Chamorra espepissèt lo produch de la rapina, se faguèt la part bèla e daissèt al companh qualques peçòtas de moneda. Disiá qu’èra pro pel moment. Fasiá aquò dins l’interés de Magdalena, qu’èra escampaire. Lo còp que ven, donariá mai.

Puèi, desliguèron lo paquetàs de matelasses. Tanlèu clinat, Chamorra se teniá las costèlas. Quina tròba ! Quin present !

Magdalena riguèt tanben pel primièr còp de la vesprada. Suls matalasses jasiá un nenet, sens autre vestit qu’una camiseta. Los uèlhs clucats, la cara conflada, soslevava un pitre quichat que sentissiá las primièras careças de l’aire liure.

L’agach espaurugat de Magdalena questionèt son companh. Qué faire del nenet ?... Mas lo marrit se riguèt coma un diable.

-Es per tu ; te’n fau lo present... manja-lo en fricòt.

E descanilhèt amb tota la pilha. Magdalena, l’enfant dins los braces, demorava en balanç. Lo pauròt !... Donava d’aire a son Tonico quand aquel se dormissiá, breçat per las cançons o que, malaut, apiejava sa pichona tèsta sul pitre del papà, tot lagremejant de la paur de lo pèrdre. Meteisses penons ròses e tendres ; meteissa carn grasseta, de la pèl fina, doça coma la seda.

L’enfant s’èra arrestat de plorar e sos uèlhs estonats se fixavan sul panaire que lo careçava coma una noiriça :

-Mon pichon rei ! Mon pichon enfant Jèsus ! Agacha-me, soi ton oncle.

Mas subte, Magdalena arrestèt de sorire : sosquèt al desespèr de la maire quora dintrariá a l’ostal. La pèrda de la pichona fortuna seriá pas res per ela, mas l’enfant ? Ont lo tornar trapar ?... Coneissiá las maires : la femna, la Peluchona, èra la pièger del femnum e, pasmens l’aviá vista plorar e cridar quand son enfant èra malaut.

Agachèt lo solelh que ja davalava dins un meravilhós trescol d’estiu. Èra encara temps de tornar l’enfant a l’ostal, abans lo retorn dels parents. E los encontrèsse, inventariá, contariá que l’aviá trobat per carrièra, enfin, se tirariá d’aquela malparada coma poiriá. Anem ! Jamai s’èra sentit tant marcial.

Portava l’enfant dins los braces, tornèt per las carrièras que veniá de percórrer al tròt, secutat per la paur. Tornèt montar lo pichon escalièr. Digús ! La pòrta èra encara dobèrta, la sarralha forçada. Lo rambalh, los mòbles copats, los tiradors pel sòl, las cadièras al revèrs, la farda esparpalhada, li balhèron una impression d’espavent coma aquela del criminal que tòrna veire lo cadavre de la victima longtemps après.

Potonegèt l’enfant un darrièr còp e lo daissèt sus la palhassa.

-Adieu, manhac !

Mas arribat al ras de l’escalièr, ausiguèt de passes. Dins lo rai de lutz difusa que se destacava per la pòrta, apareguèt la siloeta d’un omenàs, lo paire del pichon, mentre qu’una femna tota tremolanta, cridava d’una votz aguda :

-Al panaire ! Ajuda !

Magdalena ensagèt de fúger. Se roncèt cap primièr per se traucar un camin, mas subte se sentiguèt agafat per de mans de ciclòpe acostumadas a batre lo fèrre ; e, capvirat jos una butada granda, rotlèt en bas de l’escalièr.

La cara gardava encara las macaduras faitas per las grasas e pels patacs dels estatjants furioses.

-Tot comptat, Sénher, raubatòri amb efraccion ; sabi pas quant d’annadas de galèras m’espèran... tot aquò per una bona accion ! E per subrepés, aicí me respectan pas, alara que soi aquí per quicòm d’important. Totes sabon que lo fautiu es Chamorra que tornèri pas jamai veire... E se trufan de ieu e me dison d’innocent !