DECAMERON V, 9 (Boccacio)

Revirada dau Miquèl Pedussaud.

Lo falquet

Doncas devètz saupre que Coppo di Borghese Domenichi – que foguèt, e es encara uèi, tengut per un òme venerable, d’una autoritat bèla e digne d’una reputacion duradissa per sas qualitats e sas vertuts plan mai que per la noblesa de sa raça – s’agradava sovent a conversar amb los vesins e d’autres personas de las causas passadas, çò que fasiá amb una clartat, una memòria e una eloquéncia superioras a aquelas de totòm. Aviá costuma de dire, entre autras polidas causas, que i aguèt autres còps a Florença un jove Federigo, filh del sénher Filippo Alberighi  que, en faits d’armas e en cortesia, èra estimat al dessús dels autres damaisèls de Toscana. Aquel jove, coma arriba sovent a la màger part dels gentilòmes, s’enamorèt d’una genta dòna, Monna Giovanna, considerada dins son temps coma una de las mai polidas e de las mai agradivas que foguèsson a Florença ; e per ganhar son còr, donava ajustas, torneges, fèstas, porgissiá presents e degalhava sa fortuna sens jamai s’arrèstar. Mas la dòna, pas mens onèsta que polida, fasiá pas cas d’aquelas causas faitas per ela ni d’aquel que las fasiá.

Federigo despensava doncas fòrça delà sos mejans e ganhava pas res. Las ressorças finiguèron per mancar e, coma arriba pro sovent, demorèt paure, sens autra domeni qu’una bordeta, d’ont tirava un biais de viure plan sarrat, e qu’un falquet, un dels mai bèls del mond. Atal, mai amorós que jamai, coma vesiá que podiá pas viure en bon ciutadan (èra aquò sa tòca), se’n anèt demorar al campèstre, dins sa bordeta. Aquí, coma o podiá, aucelava e sens demandar res a digús, suportava pacientament sa paurièra. Pr’aquò, un jorn, l’òme de Monna Giovanna tombèt malaut e se vesiá a l’aurièra de la mòrt. Faguèt son testament. Èra plan ric e faguèt son filh eiretièr. Estipulèt pasmens que, coma aviá fòrça aimada Monna Giovanna, la substituissiá a son filh se aqueste deguèsse defuntar sens eiretièr. Puèi se moriguèt.

Monna Giovanna èra doncas demorada veusa e anava, coma n’es la costuma, passar la sason cauda al campèstre amb son filh dins una de sas proprietats, plan vesina d’aquela de Federigo. Atal, lo mainatge faguèt coneissença amb Federigo e prenguèt plaser a jogar amb los aucèls e los cans ; aviá vist mai d’un còp volar lo falquet de Federigo. Li agradava aquel falquet e lo desirava fòrça mas lo gausava pas demandar que vesiá l’estacament grand del mèstre a l’aucèl. Mas lo drollet tombèt malaut. La maire ne foguèt fòrça desconsolada e coma aviá pas qu’el e que l’aimava aitant que se pòt aimar, demorava totjorn al ras d’el tota la jornada, lo solaçava, demandava çò que voliá, lo suplicava d’o dire que, foguèsse possible, l’aniriá cercar.

Aquelas suplicas ausidas, lo mainatge diguèt :

-         Maire, me faguèssetz present del falquet de Federigo, cresi que serai lèu reviscolat.

Ausissent aquò, la dòna demorèt un moment pensativa e sosquèt a çò que deviá far. Sabiá que Federigo l’aviá totjorn aimada e aviá pas agut d’ela un sol agach. Se disiá : cossí faire alara qu’aquel falquet, lo mai bèl del mond, es son sol sosten dins aquel mond ? E cossí seriái pro egoïsta per privar un gentilòme que demòra sens autre plaser ?

Entrepachada per aquelas pensadas, ni per saber qu’èra segura de l’obténer, sabiá pas que dire a son filh e e respondèt pas sulpic. Mas fin finala, l’amor que portava a son filh trionfèt e se resolguèt a lo contentar. Qué que foguèsse, decidiguèt d’anar demandar l’aucèl ela meteissa e respondèt a l’enfant :

-         Filhon, siás brave, ensaja de téner. Te prometi que, tre deman de matin, anarai quèrre lo falquet e te lo portarai.

Tot regaudit d’aquela promessa, l’enfant mostrèt lo quite jorn qu’anava melhor.